Hakkâri Heybe Dokumaları

Özet

Hakkâri merkez, Yüksekova, Şemdinli, Çukurca ve civar köylerdeki heybe dokumaları teknik ve desen özellikleri bakımından Türk el dokuma kültürü açısından önemli bir yere sahitir. Hakkâri’de kullanılan ve yapılan diğer dokuma türleri gibi heybe dokuması da yörede yaşayan çeşitli aşiretlerdeki kadınlar tarafından dokunmaktadır. Yörede bu dokumaya heybe dışında yöresel olarak “hurçik, horçik” denilmektedir. Heybelerin büyük ebatlarda olanlarına “ter, terek, cıhal ve cehel” ismi de verilmektedir. Heybe dokumaları; deve heybesi, at-eşek heybesi, süs ve çeyiz olmak üzere çeşitli kullanımlar için üretilmekte ve eşya gibi vb. şeyleri taşımada kullanılmaktadır.

2012 ve 2017 yılları arasında alan araştırması yöntemi ve yüz yüze sözlü görüşme tekniği ile gerçekleştirilen çalışma; Hakkâri, İlçeleri ve civar köylerde tespit edilen geleneksel heybe dokumaları ile sınırlandırılmıştır. Buna ilaveten geçmişte ziyaret edilen evlerde tespit edilen örnekler hakkında 2022 ile 2023 yılları arasında yeniden elektronik ortamda gerçekleşen online sözlü görüşme tekniği ile ilgili bilgiler yeniden güncellenmiştir. Yörede geleneksel özelliklere sahip 38 adet heybe dokuması tespit edilmiştir. Çalışma kapsamında, bu dokumalardan 12 tanesinin bazı teknik özellikleri (ölçü, renk, motif, kompozisyon gibi), ön ve arka yüz görselleri ve desen şemalarıyla birlikte bilgi formu oluşturularak detaylı bilgileri verilmiş ve kataloğu oluşturulmuştur.