Yüksek İrtifa Antrenman Metodolojilerinin Metabolizma ve Atletik Performansa Etkisi
Özet Görüntüleme: 226
/ 
PDF İndirme: 126
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.11089913Anahtar Kelimeler:
Yüksek İrtifa, Hipoksi, Aklimatizasyon, Kan Hemoglobin, Atletik PerformansıÖzet
Bireysel ve takım sporlarının antrenörleri uzun süredir sporcularının performansını artırmak için yüksek irtifa antrenmanlarını kullanmaktadırlar. Günümüzde farklı metodolojiler geliştirilmekte olup, hangi metodolojinin daha etkili olduğu belirsizliğini korur iken, metabolizmaya ve atletik performansa etkileri de netlik kazanmamıştır. Bu çalışmanın amacı ise yüksek irtifa antrenman metodolojilerinin, metabolizmaya ve atletik performansa muhtemel etkilerini ortaya koymaktır. Yüksek irtifa antrenmanları dayanıklılık sporlarında temel bir stratejisi haline gelmiş olup, günümüzde yüksek irtifada yaşa-düşük irtifada antrenman yap (YYDA), düşükte yaşa, yüksekte antrenman yap (DYYA) ya da yüksekte yaşa-yüksekte antrenman yap (YYYA) gibi farklı metotlar denenmektedir. En yaygın kullanılan metot’un YYDA olduğu öne sürülmekle, performansı geliştirmesi açısından en uygun metot hala belirsizliğini korumaktadır. Yüksek rakımda yapılan antrenmanların deniz seviyesindeki performansı olumsuz etkileyebileceği belirtilmektedir. Bu nedenle deniz seviyesindeki yarışmalar için YYDA, yüksek rakımdaki yarışmalar için ise YYYA veya DYYA metotları denenmelidir. Yüksek irtifa antrenmanlarının en az 2000 metre ve üzerinde uygulanması ve en az üç hafta kalınması uygun görünse de performansı artırmak için en uygun yükseklik ve süre konusundaki belirsizlikler devam etmektedir. Yüksek irtifada antrenmanlarının performansa etkisi için hipoksik koşulların, aklimatizasyonun, atmosfer basıncının ve hiperventilasyonun temel rol oynadığını; yüksek irtifada performans artışının azalan parsiyel oksijen basıncından (PO2) dolayı yetersiz düzeyde oksijen (O2) elde edilmesi ve dolayısıyla aklimatizasyon mekanizmasının etkilenmesi ile ilişkili olduğunu göstermektedir. Yüksek irtifada 3 hafta içerisinde kalp atım hızında (KAH) artış, atım hacminde azalma, kırmızı kan hücrelerinin sayısında, hemoglobin (Hb) konsantrasyonunda ve mitokondri yoğunluğunda artış olduğu görülmüştür. Dolayısıyla eritropoietin (EPO) üretimi uyarılarak eritrosit miktarında artış meydana gelir ve bu da maksimum oksijen alımını (VO2maks) ve kanın oksijen taşıma kapasitesini artırır. Yüksek irtifada yapılan antrenmanların dayanıklılık performansına olumlu etkileri olabilir. Ayrıca, arteriyel karbondioksit (CO2) seviyelerinin düştüğü ve kan glukozu, insulin ve kortizol konsantrasyonlarında belirgin bir artış yaşandığı gözlemlenmiştir. Bu duruma ek olarak, kırmızı kan hücrelerinin sayısındaki artış, kasın kasılma mekanizmi verimliliğinde artışa ve daha düşük laktik asit (LA) düzeyine neden olabilir. Yüksek irtifada antrenmanının anaerobik performansa olumsuz bir etkisinin olmadığı, dayanıklılık performansını artırabileceği doğrulanmakla deniz seviyesindeki performans için etkisi tartışmalıdır. Ayrıca yüksek Hb kütlesine sahip olan elit sporcuların O2 taşıma kapasitelerini daha da artırmayacağı dolayısıyla performansı fazla etkilemeyeceği son zamanlarda sorgulandığı anlaşılmıştır. Bundan sonraki çalışmalarda çift kör, plasebo kontrollü, çapraz deneme önerilmesinin yanı sıra yükseltinin, kalınan sürenin, sporcuların mevcut performans düzeylerinin ve ayrıca mevsimsel farklılıkların da dikkate alınmasını önermekteyiz.
İndirmeler
Referanslar
Acs, Z., Bori, Z., Takeda, M., Osvath, P., Berkes, I., Taylor, A. W., ... & Radak, Z. (2014). High altitude exposure alters gene expression levels of DNA repair enzymes, and modulates fatty acid metabolism by SIRT4 induction in human skeletal muscle. Respiratory Physiology & Neurobiology, 196, 33-37.
Açıkada C. & Ergen E. (1990). Bilim ve spor, Ankara, Büro-tek ofset matbaacılık, 67-69.
Adams, W. C., Bernauer, E. M., Dill, D. B., & Bomar Jr, J. B. (1975). Effects of equivalent sea-level and altitude training on VO2max and running performance. Journal of Applied Physiology, 39(2), 262-266.
Bahenský, P., Bunc, V., Tlustý, P., & Grosicki, G. J. (2020). Effect of an eleven-day altitude training program on aerobic and anaerobic performance in adolescent runners. Medicina, 56(4), 184.
Birol, A., Akalan, C., Akça F. & Dicle, A. (2018). Hipoksi ortamda akut ve kronik tekrarlı sprint uygulamalarının bazı fizyolojik parametreler ve performans üzerine etkileri. Sportmetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 16(4), 61-81.
Bonetti, D. L., Hopkins, W. G., & Kilding, A. E. (2006). High-intensity kayak performance after adaptation to intermittent hypoxia. International Journal of Sports Physiology and Performance, 1(3), 246-260.
Bonetti, D. L., & Hopkins, W. G. (2009). Sea-level exercise performance following adaptation to hypoxia: a meta-analysis. Sports Medicine, 39, 107-127.
Braun, B. (2008). Effects of high altitude on substrate use and metabolic economy: cause and effect?. Medicine & Science in Sports & Exercise, 40(8), 1495-1500.
Brugniaux, J. V., Schmitt, L., Robach, P., Jeanvoine, H., Zimmermann, H., Nicolet, G., ... & Richalet, J. P. (2006). Living high-training low: tolerance and acclimatization in elite endurance athletes. European Journal of Applied Physiology, 96, 66-77.
Buzdağlı Y. & Koz M. (2019). Yükseltide spor ve fizyolojik etkileri. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 21(4), 52-68.
Calbet, J. A., Rådegran, G., Boushel, R., Søndergaard, H., Saltin, B., & Wagner, P. D. (2002). Effect of blood haemoglobin concentration on VO2, max and cardiovascular function in lowlanders acclimatised to 5260 m. The Journal of Physiology, 545(2), 715-728.
Cerit, M., & Erdoğan, M. (2019). Yüksek irtifa fizyolojisi ve adaptasyonun askerî fiziksel hazır bulunurluk seviyesine etkilerinin değerlendirilmesi. Kara Harp Okulu Bilim Dergisi, 29(1), 1-15.
Cicavoğlu, H. E., Kaya, C., & Cerit, M. (2021). Effects of genetic factors on high altitude training performance. Genetics & Applications, 5(1), 2-9.
Köktaş E. (2022). Yüksek irtifa ve antrenmanve performans. Kul M., Erbaş Ü., Ceylan M.A. (Ed.) , Farklı boyutlarıyla spor araştırmaları -3. (215-226). Akademisyen Kitabevi. Ankara.
de Paula, P. & Niebauer, J. (2012). Effects of high altitude training on exercise capacity: fact or myth. Sleep and Breathing, 16, 233-239.
Dufour, S. P., Ponsot, E., Zoll, J., Doutreleau, S., Lonsdorfer-Wolf, E., Geny, B., ... & Lonsdorfer, J. (2006). Exercise training in normobaric hypoxia in endurance runners. I. Improvement in aerobic performance capacity. Journal of Applied Physiology, 100(4), 1238-1248.
Ergen, E. (Ed) (2007). Egzersiz fizyolojisi ders kitabı. Nobel yayın dağıtım. Ankara.
Garvican, L. A., Pottgiesser, T., Martin, D. T., Schumacher, Y. O., Barras, M., & Gore, C. J. (2011). The contribution of haemoglobin mass to increases in cycling performance induced by simulated LHTL. European Journal of Applied Physiology, 111, 1089-1101.
Girard O., Brocherie F. & Millet G.P. (2017). Effects of altitude/hypoxia on single- and multiplesprint performance: a comprehensive review. Sports Medıcıne 47, 931-1949.
Hamlin, M. J., & Hellemans, J. (2007). Effect of intermittent normobaric hypoxic exposure at rest on haematological, physiological, and performance parameters in multi-sport athletes. Journal of Sports Sciences, 25(4), 431-441.
Hill, N. E., Stacey, M. J., & Woods, D. (2011). Energy at high altitude. BMJ Military Health, 157(1), 43-48.
Hinckson, E. A., Hopkins, W. G., Downey, B. M., & Smith, T. B. R. J. (2006). The effect of intermittent hypoxic training via a hypoxic inhaler on physiological and performance measures in rowers: a pilot study. Journal of Science and Medicine İn Sport, 9(1-2), 177-180.
Hinckson, E. A., Hopkins, W. G., Fleming, J. S., Edwards, T., Pfitzinger, P., & Hellemans, J. (2005). Sea-level performance in runners using altitude tents: a field study. Journal of Science and Medicine İn Sport, 8(4), 451-457.
Hooper, T., & Mellor, A. (2011). Cardiovascular physiology at high altitude. BMJ Military Health, 157(1), 23-28.
Kenney, W. L., Wilmore, J. H. & Costill D. L. (2012). Exercise at altitude. physiology of sport and exercise. 5th ed. Champaign, IL: Human Kinetics; p.309-29.
Levine, B. D., & Stray-Gundersen, J. (1997). Living high-training low: effect of moderate-altitude acclimatization with low-altitude training on performance. Journal of Applied Physiology, 83(1), 102-112.
Levine, B. D., & Stray-Gundersen, J. (2005). Point: positive effects of intermittent hypoxia (live high: train low) on exercise performance are mediated primarily by augmented red cell volume. Journal of Applied Physiology, 99(5), 2053-2055.
Marzorati, M. (2020). Altitude training and endurance and ultra-endurance performance. Muscles, Ligaments & Tendons Journal (MLTJ), 10(2).
Millet, G. P., & Brocherie, F. (2020). Hypoxic training is beneficial in elite athletes. Medicine and Science in Sports and Exercise, 52(2), 515-518.
Morton, J. P., & Cable, N. T. (2005). The effects of intermittent hypoxic training on aerobic and anaerobic performance. Ergonomics, 48(11-14), 1535-1546.
Murathan, F. & Aktuğ, Z. B. (2021) Yüksek irtifa ve egzersiz. Azize Bingöl Dıedhıou (Ed.), Antrenman Yöntemleri ( 91-111). Efa akademi yayınevi.
Murray, A. J. (2016). Energy metabolism and the high‐altitude environment. Experimental Physiology, 101(1), 23-27.
Paralikar S.J. & Paralikar J.H. (2010). High‐altitude medicine. Indian Journal of Occupational and Environmental Medicine,14(1), 6–12.
Park, H. Y., Kim, S. & Nam, S. S. (2017). Four-week “living high training low” program enhances 3000-m and 5000-m time trials by improving energy metabolism during submaximal exercise in athletes. Journal of Exercise Nutrition & Biochemistry, 21(1), 1.
Park, H. Y., Nam, S. S., Tanaka, H., & Lee, D. J. (2016). Hemodynamic, hematological, and hormonal responses to submaximal exercise in normobaric hypoxia in pubescent girls. Pediatric Exercise Science, 28(3), 417-422.
Parodi, J. B., Ramchandani, R., Zhou, Z., Chango, D. X., Acunzo, R., Liblik, K., ... & Baranchuk, A. (2022). A systematic review of electrocardiographic changes in healthy high-altitude populations. Trends İn Cardiovascular Medicine.
Ramchandani, R., Zhou, Z., Parodi, J. B., Farina, J. M., Liblik, K., Sotomayor, J., ... & Baranchuk, A. (2023). A systematic review of electrocardiographic changes in populations temporarily ascending to high altitudes. Current Problems İn Cardiology, 48(5), 101630.
Reynafarje, C., Lozano, R. & Valdıvıeso J. (1959). The polycythemia of high altitudes: iron metabolism and related aspects. Blood, 14(4), 433-455.
Robach, P., Schmitt, L., Brugniaux, J. V., Roels, B., Millet, G., Hellard, P., ... & Richalet, J. P. (2006). Living high–training low: effect on erythropoiesis and aerobic performance in highly-trained swimmers. European Journal of Applied Physiology, 96(4), 423-433.
Roberts, A. C., Reeves, J. T., Butterfield, G. E., Mazzeo, R. S., Sutton, J. R., Wolfel, E. E., & Brooks, G. A. (1996). Altitude and beta-blockade augment glucose utilization during submaximal exercise. Journal of Applied Physiology, 80(2), 605-615.
Rodríguez, F. A., Truijens, M. J., Townsend, N. E., Stray-Gundersen, J., Gore, C. J., & Levine, B. D. (2007). Performance of runners and swimmers after four weeks of intermittent hypobaric hypoxic exposure plus sea level training. Journal of Applied Physiology, 103(5), 1523-1535.
Saunders, P. U., Pyne, D. B., & Gore, C. J. (2009). Endurance training at altitude. High Altitude Medicine & Biology, 10(2), 135-148.
Sawhney, R. C., Malhotra, A. S., & Singh, T. (1991). Glucoregulatory hormones in man at high altitude. European Journal of Applied Physiology and Occupational Physiology, 62, 286-291.
Sinex, J. A., & Chapman, R. F. (2015). Hypoxic training methods for improving endurance exercise performance. Journal of Sport and Health Science, 4(4), 325-332.
Stray-Gundersen, J., Chapman, R. F., & Levine, B. D. (2001). “Living high-training low” altitude training improves sea level performance in male and female elite runners. Journal of Applied Physiology, 91(3), 1113-1120.
Sucec, A. (1996). The effect of moderate altitude on endurance running events in the mexico olympics. A Paperpresented at The 1996 International Pre Olympic Scientific Congress, Dallas, TX.
Svedenhag, J., Pıehlp‐Aulın, K., Skog, C., & Saltin, B. (1997). Increased left ventricular muscle mass after long‐term altitude training in athletes. Acta Physiologica Scandinavica, 161(1), 63-70.
Ventura, M., Jordı, I., & Ferran, A. (2000). Intermittent hypobaric hypoxia induces altitude acclimation and improves the lactate threshold. Aviation, Space, and Environmental Medicine, 71(2), 125-30.
Wang, S., Shao, Z., & Li, J. (2022). The influence of variation in altitude on athletic performance in long-distance runners. Revista Brasileira de Medicina do Esporte, 28, 584-586.
West, J., Schoene, R., Luks, A., & Milledge, J. (2012). High altitude medicine and physiology 5E. CRC press.
Wolski, L.A., McKenzie, D.C. &Wenger, H.A. (1996). Altitude training for improvements in sea level performance: is there scientific evidence of benefit?. Sports Medicine, 22, 251-263.
Wrynn A. M. (2013). A debt was paid off in tears: Science, IOC politics and the debate about high altitude in the 1968 mexico city olympics. In olympism: The global vision. Routledge. 65-85.
Zinker B.A., Namdaran K., Wilson R., Lacy D.B. & Wasserman D.H. (1994). Acute adaptation of carbohydrate metabolism to decreased arterial pO2. American Journal of Physiology-Endocrinology and Metabolism, 266(6), 921-929.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 Premium e-Journal of Social Science (PEJOSS)
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
