Türk ve İslam Eserleri Müzesi’nde Bulunan ve Abdullah el Sayrafî’ye Atfedilen Kur’ân-ı Kerimin Sûrebaşı Bezemelerinin Tezhip Sanatı Bağlamında İncelenmesi
Özet Görüntüleme: 78
/ 
PDF İndirme: 38
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.12604090Anahtar Kelimeler:
Tezhip, Sûre, Sûrebaşı, Mushaf, Abdullah-El SayrafîÖzet
Tarih boyunca Türkler, ilgi gösterdikleri ilmi sanatla birleştirerek kitap sanatları alanında önemli eserler ortaya koymuşlardır. Farklı kültürlerde ve coğrafyalarda gelişen tezhip sanatının en çarpıcı örnekleri, yazma eserlerde gözlemlenebilir. Yazma eserlerin metinlerinin yanı sıra süslemeleri de büyük bir özen ve ustalıkla yapılmıştır. Bugün birçok müze, özel koleksiyon ve kütüphanede, özenle korunan birçok tezhipli yazma eser bulunmaktadır. Türk ve İslam Eserleri Müzesi'nde yer alan 487 envanter numaralı Abdullah el Sayrafî’ye atfedilen Mushaf-ı Şerif, bu eserlerden biridir. Bu Mushaf-ı Şerifte bulunan sûrebaşı tezhip bezemeleri, çalışmanın konusunu oluşturmuştur. Bu makalede Türk ve İslam Eserleri Müzesi’nde, yazma eserler bölümünde yer alan 487 envanter numaralı Kur’ân-ı Kerimin sûrebaşı bezemeleri tezhip özellikleri bakımından incelenmiştir.
Çalışma kapsamında 14.11.2022 ile 18.11.2022 tarihler arasında İstanbul’da bulunan Türk ve İslam Eserleri Müzesi ziyaret edilmiş, Yazma Eser Koleksiyonu dijital ortamda taranarak eser tespiti yapılmıştır. Eserlerin görselleri tek tek incelenerek öncelikle Mushaf’ın yazılış tarihi, kütüphaneye geliş tarihi, kim tarafından yazıldığı ve müzehhibi hakkında araştırmalar yapılmıştır. Daha önce başka bir araştırmaya konu olmaması sebebiyle 487 No’ lu Abdullah el Sayrafî’ye atfedilen Mushaf tercih edilmiştir. Eserde bulunan tezhipli her sayfa için bulunduğu müzeye başvuru yapılmış ve tarafıma 357 sayfa görsel ulaştırılmıştır. Makalede 12 adet sûrebaşı tezhip bezemesi ve bezemeye bitişik sûrebaşı gülü, 1 adet sûrebaşı tezhip bezemesi ve 1 adet sadece sûrebaşı gülü benzer özellikler barındırması esas alınarak sıralanmış, tezhipli bölümlerin çizimleri yapılmış, desen özellikleri, kullanılan motifler ve renkler analiz edilmiştir. Yapılan çalışmayla Tezhip sanatının XIV. yüzyıl dönemi örneğinin araştırılarak bilim ve sanat çevrelerine kazandırılması hedeflenmiştir.
İndirmeler
Referanslar
Alparslan, A. (1988). İslâm Ansiklopedisi. Türk Diyanet Vakfı.
Altıkulaç, T. (2015). Günümüze ulaşan Mesahif’i Kadime: İlk mushaf’lar üzerine bir inceleme. İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi.
Ayverdi, İ. (2007). Misalli büyük türkçe sözlük. Kubbealtı Yayınları.
Baysal, A. (2010). Mushaf tezyinatının tarih içindeki gelişimi. Marife, 10(3), 365-386.
Demircan Aksoy, Z. (2010). XIV. yüzyıl Anadolu Türk tezhip sanatı tasarımları.
Demircan Aksoy, Z. (2014). İlhanlı ve Memlûk etkileşiminde XIV. yüzyıl Anadolu Türk tezhip sanatı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(29), 265-280.
Derman, F. Ç. (2012). Tarihimizde mushafların bezemesi. Diyanet İlmi Dergi, Kur'an Özel Sayısı, 647-653.
Duran, G. (2012). Tezhip sanatının kullanım alanları. TDV İslâm Ansiklopedisi, 41.
Ersoy, A. (1988). Türk tezhip sanatı. Akbank Yayınları.
Farhad, M. & Rettig, S. (2016). Kur’ân-ı kerim sanatı. Ceylan Adar İlter (Çev.). The Freer Gallery of Art and the Arthur M. Sackler Gallery.
Hüseyni, S. M. T. (2022). Şihabüddin Abdullah Sayrafi ve kendisine Atfedilen Hulasatü’l- Efkâr Fi Ma’rifeti’; hayatı, içeriği ve şüpheler. Mecmua Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 7(13), 269-279.
Kanar, M. (2018). Abdullah-ı Sayrafi hat ilmi kitabı. Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
Karadeniz, Y. (2020). Kastamonu Yazma Eserler Kütüphanesinde bulunan iki adet yazma Kur’ân-ı Kerim cüzünün tezhip sanatı bakımından değerlendirilmesi. İstanbul Üniversitesi Yayınevi Art-Sanat, 13, 251.
Özkeçeci, İ. ve Özkeçeci, Ş. (2022). Türk sanatında tezhip. Yazıgen Yayıncılık.
Özsayıner, Z. C. (1999). Tezhipli Kuranı Kerimler. T.C. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
Şahin, S. ve Kutluay S. (2010). 1400. yılında Kûr’ân-ı Kerim. Antik A.Ş. Kültür Yayınları.
Tanındı, Z. (2009). Başlangıcından Osmanlı’ya tezhip sanatı. Hat ve Tezhip Sanatı, Kültür Bakanlığı Yayınları.
Tanındı, Z. (2012). Türk sanatında hat kitap sanatları ve hat. Sakıp Sabancı Müzesi Yayınları.
Taşkale, F. (1997). Tezhip sanatı. Sky Life, 16(173), 108-118.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 Premium e-Journal of Social Sciences (PEJOSS)
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
