Sanayi Devrimlerinden Günümüze Endüstri Modellerindeki Değişim ve Teknolojinin Rolü
Özet Görüntüleme: 36
/ 
PDF İndirme: 14
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.16783729Anahtar Kelimeler:
Sanayi Devrimi, Endüstri 4.0, TeknolojiÖzet
Bu çalışma, Endüstri 4.0’ın temel teknolojilerinin iş gücü dinamikleri ve örgüt yapıları üzerindeki çok katmanlı etkilerini kapsamlı biçimde irdelemektedir. Sanayi devrimlerinin tarihsel evriminde dördüncü aşama olarak konumlanan Endüstri 4.0; yapay zekâ, büyük veri analitiği, nesnelerin interneti, eklemeli imalat, bulut bilişim, artırılmış gerçeklik ve siber-fiziksel sistemler gibi ileri teknolojileri içermekte ve üretim süreçlerini kökten dönüştürmektedir. Artan otomasyon, robotik entegrasyon ve veri odaklı yönetim yaklaşımları; iş gücü talebinde nitelik kaymasına, istihdam modellerinde esnek ve proje tabanlı çalışma biçimlerinin yaygınlaşmasına yol açmaktadır. Teknolojik işsizlik riskleri, yeniden beceri kazanımı (reskilling) gereksinimleri ve güvencesiz çalışma formlarının büyümesi, çalışan hakları ile sendikal örgütlenme üzerinde önemli baskılar oluşturmaktadır.
Örgütler bu dönüşüme yanıt olarak daha esnek, yatay ve dijital odaklı yapılara evrilmekte; karar alma süreçleri gerçek-zamanlı veri analitiğiyle desteklenen çevik (agile) metodolojilere dayanmaktadır. Dijitalleşmenin yarattığı veriye dayalı kültür, yöneticilerin stratejik rolünü yeniden tanımlarken çalışanlardan sürekli öğrenme, disiplinlerarası iş birliği ve dijital yeterlilikler talep etmektedir. Çalışma, sürdürülebilirlik, enerji verimliliği ve döngüsel ekonomi ilkelerinin Endüstri 4.0 uygulamaları ile nasıl bütünleştiğini de inceleyerek çevresel etkileri vurgulamaktadır. Ayrıca, dijital bölünme, siber güvenlik açıkları ve verinin etik kullanımı konularına dikkat çekilmekte; bu risklerin hem iş gücü piyasalarında hem de örgütsel sürdürülebilirlikte yarattığı kırılganlıklar tartışılmaktadır.
Türkiye bağlamında yapılan analiz, sanayi sektörlerindeki dijital olgunluk düzeylerini, KOBİ’lerin karşılaştığı finansman ve uzmanlık engellerini, ulusal strateji belgeleri ile teşvik programlarının etkinliğini ve yükseköğretimdeki yetkinlik geliştirme girişimlerini nitel ve nicel veriler ışığında değerlendirmektedir. Bulgular, politika yapıcılar için eğitim-istihdam uyumunu güçlendirmeye, dijital altyapı yatırımlarını hızlandırmaya ve siber güvenlik standartlarını yaygınlaştırmaya yönelik öneriler sunarken; işletme yöneticilerine de insan kaynakları dönüşüm programları, veri yönetişimi stratejileri ve bütünleşik değer zinciri çözümleri geliştirmeleri için yol haritası sağlamaktadır. Genişletilmiş bu perspektif, Endüstri 4.0’ın çok boyutlu etkilerinin bütüncül olarak anlaşılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.
İndirmeler
Referanslar
Aksu, M., & Demir, A. (2022). Sanayi devrimlerinin karşılaştırmalı analizi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1), 1–18.
Arkan, Ö. (2018). Endüstri 4.0 kavramı ve Endüstri 4.0 dönüşümünün üretim maliyetlerine etkisi üzerine bir vaka çalışması: Bebek bezi üretimi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Ayboğa, H., & Görmüş, L. (2022). Endüstri 4.0 – Türkiye’nin durumu ve yapılması gerekenler. Marmara Sosyal Araştırmalar Dergisi (MARUSAD), (17), 82–98.
Balcı, B. (2022). Endüstri 4.0 emeğin niteliğini nasıl değiştirmektedir: Türkiye’de Endüstri 4.0 teknolojilerinin uygulandığı işletmelerde nitel bir araştırma (Yayımlanmamış doktora tezi). Kırklareli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırklareli.
Çirkin, E., & Özdaoğlu, A. (2021). Endüstri 4.0 bünyesindeki otonom robotların sürdürülebilirlik perspektifleri açısından değerlendirilmesi. Erciyes Akademi, 3(2), 1535–1550.
Demirtaş, E., & Kara, H. (2021). Endüstri 4.0 ve dijital dönüşüm süreci: Türkiye örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 45(3), 112–128.
Doğan, O., & Baloğlu, N. (2020). Endüstri 4.0 kavramsal farkındalık ölçeği. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 22(38), 58–81.
Durmaz, E. (2025). Dönüşümcü liderliğin performans üzerindeki etkisinde Endüstri 4.0’ın rolü (Yayımlanmamış doktora tezi). Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.
Gündüz, H. B. (2020). Endüstri 4.0’ın işgücü piyasasına etkisi ve geleceği. İktisadi, İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 5(2), 70–85.
Kabakçı, A. (2023). Endüstri 4.0 ve platform çalışma: Niteliği, fırsatları ve zorlukları bağlamında bir değerlendirme. Bitlis Eren Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(1), 13–23.
Kaygın, E., Zengin, Y., & Topçuoğlu, E. (2019). Endüstri 4.0’a akademik bakış. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 33(4), 1065–1080.
Kaya, M. (2021). Sanayi 4.0'da yapay zekâ ve Türkiye. Fırat Üniversitesi İİBF Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 5(2), 63–74.
Özışık, T., & Şahin, B. E. (2022). Endüstri 4.0 teknolojilerinin iş gücü ve işin geleceğine etkileri. Journal of Life Economics, 9(2), 81–96.
Özkan, T. Ö. (2019). A contemporary analysis of Industry 4.0 for logistics, supply-chain management and transportation (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bahçeşehir University, İstanbul.
Özmen, Ö. N. T., Eriş, E. D., Özer, P. S., & Zerey, H. (2019). Endüstri 4.0’a bütüncül bir yaklaşım: Örnek olay analizi ve stratejik yol haritası. İşletme Fakültesi Dergisi, 20(2), 499–520.
Öztürk, M., & Arslan, A. (2020). Genişletilmiş teknoloji kabul modeli: Satın alma davranışları üzerine etkileri. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 60–72.
Şener, E., & Koç, H. (2023). Endüstri 4.0 ve insan kaynakları yönetimi. Sakarya Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 30(1), 45–60.
Taşçı, H., & Köse, D. (2022). Teknoloji kabulü ve benimsenmesi: Sağlık sektörüne yönelik bir inceleme. Sağlık ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 2(1), 85–99.
T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2019). On Birinci Kalkınma Planı (2019–2023). Ankara.
T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2018). 100 Günlük Eylem Planı. Ankara.
T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2021). Sanayide Dijital Dönüşüm Raporu. Ankara.
Türk Dil Kurumu. (2019). Güncel Türkçe sözlük. https://sozluk.gov.tr/
Venkatesh, V., Morris, M. G., Davis, G. B., & Davis, F. D. (2003). User acceptance of information technology: Toward a unified view. MIS Quarterly, 27(3), 425–478.
Yıldız, A. (2020). Endüstri 4.0 ve sendikal yapıların geleceği. Çalışma ve Toplum Dergisi, (67), 133–154.
Yılmaz, R. (2021). Teknoloji kabulü modelleri üzerine eleştirel bir inceleme. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(39), 25–42.
Yüksekbilgili, Z., & Çevik, G. Z. (2018). Endüstri 4.0 bağlamında Türkiye’nin yerine ilişkin güncel ve gelecek eksenli bir analiz. Finans, Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(2), 422–436.
Zeybek, H., & Yıldız, A. (2019). Endüstri 4.0 ve karanlık üretim: Genel bir bakış. Türk Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 4(1), 1–15.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Premium e-Journal of Social Sciences (PEJOSS)
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
