Uygur Türklerin Birleşmiş Milletler Başvuru Sürecinin Medyaya Yansıması

Özet

Bu çalışma, Çin Halk Cumhuriyeti tarafından Doğu Türkistan’da kurulan toplama kamplarında hukuka aykırı biçimde alıkonulan Uygurların yaşadığı insan hakları ihlallerini ve bu ihlallere karşı özellikle Türkiye'de yaşayan Uygur diasporasının Birleşmiş Milletler (BM) nezdindeki hak arama mücadelesini ele almaktadır. Çalışmanın özel odağını ise, Çin Toplama Kamp Mağdurları Platformu’nun BM İnsan Hakları Komisyonu Keyfi Gözaltı Çalışma Grubu’na yaptığı başvurunun Türkiye’deki yazılı basında nasıl temsil edildiğini anlamaya yönelik bir inceleme oluşturmaktadır. Bu bağlamda, haberlerin yalnızca içerik düzeyinde değil, aynı zamanda ideolojik yönelimler, söylemsel yapı ve medya-politika ilişkisi çerçevesinde değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, ideolojik olarak birbirinden oldukça farklı çizgide yayın yapan iki ulusal gazete —Yeni Akit ve Aydınlık— seçilmiş ve bu gazetelerde yer alan ilgili haberler söylem analizi yöntemiyle ayrıntılı biçimde incelenmiştir. Bu inceleme sürecinde medya-politika ilişkileri, gündem belirleme kuramı ve medya ekonomisi gibi kuramsal çerçevelerden yararlanılmıştır. Ayrıca haberlerin üslubu, olaylara yaklaşım biçimi ve kullanılan dil, medya kuruluşlarının insani krizlere yaklaşımını ve bu krizleri kamuoyuna nasıl aktardığını anlamak açısından değerlendirilmiştir.

Araştırma bulguları, Uygur meselesinin Türkiye’deki ana akım yazılı basında oldukça sınırlı yer bulduğunu ve bu sınırlılığın büyük ölçüde Türkiye-Çin arasındaki diplomatik, siyasi ve ekonomik ilişkilerden etkilendiğini göstermektedir. Uygurların maruz kaldığı sistematik hak ihlallerine rağmen yalnızca farklı ideolojik konumlara sahip iki gazetenin bu meseleye dikkat çekmesi, Türk medyasının bu ağır insan hakları sorununu gündeme taşıma konusunda ciddi bir yetersizlik içinde olduğunu ortaya koymaktadır. Söz konusu haberlerin ele alınış biçimi ise, gazetelerin yalnızca editoryal tercihlerle değil, aynı zamanda dış politika dengeleri, ekonomik bağımlılıklar ve iç siyasi yönelimlerle şekillenen bir yayın politikası izlediğini göstermektedir. Bu çerçevede, çalışmanın genel amacı, medyanın kamusal sorumluluğunu ve insan haklarına duyarlı habercilik anlayışını sorgulamak ve medyanın toplumsal adalet ve uluslararası insan hakları normlarına karşı taşıdığı rolü tartışmaya açmaktır.