Geleneksel Cemaatlerden Sanal Cemaatlere: Dinin Sanal Mecralarda Temsili Üzerine Bir Derleme

Hanife Taşkoparan

doi:10.5281/zenodo.12603907

Yazarlar

Hanife Taşkoparan İstanbul Ticaret Üniversitesi https://orcid.org/0000-0002-7776-3589

DOI:

https://doi.org/10.5281/zenodo.12603907

Anahtar Kelimeler:

Sanal Cemaatler, Sanal dini cemaatler, Dijital Din, Dinin Dijitalde Temsili

Özet

Özellikle 90’lı yıllardan itibaren internetin varlığını yaşantılarımızın her alanında göstermesi, sanal ortamda yeni toplumsal örgütlenmeleri de beraberinde getirmiştir. Cep telefonları, tabletler, mobil ve giyilebilir cihazlarla bireylerin kesintisiz veri ve bilgi akışına maruz kalması, gündelik yaşantılarımızda birçok değer, inanç ve alışkanlıklarımızın değişip dönüşmesine neden olmuştur. Bu değişim ve dönüşümlerden dini inanç ve değerlerimizin etkilenmemesi mümkün değildir. Özellikle semavî dinler, televizyon ve radyo gibi pasif bir etkileşimin ardından internet ile birlikte interaktif bir yapıya bürünmüştür. Dinin ve dinsel olanın internet ortamına taşınması ile geleneksel cemaat örgütlenmeleri bir taraftan sanal ortamda temsiliyet elde ederlerken diğer taraftan dijital çağda varlıklarını geleneksel kodlarla da yaşatmaya devam etmişlerdir. Sanal ortamın sunduğu bu yeni örgütlenme biçimleri son yıllarda araştırmacıların dikkatini çekmiş ve medyadan sosyolojiye, psikolojiden siyaset bilimine kadar farklı disiplinlerde araştırmalara konu olmuştur.

Bu çalışma ile dijitalleşme-din ilişkisi çerçevesinde iletişim teknolojilerinde yaşanan değişimin dini inanç, tutum ve alışkanlıklar üzerindeki etkilerini ele alarak literatüre ve bu konudaki tartışmalara katkı sunmak amaçlanmaktadır. Çalışma, argümantatif tartışma yöntemi ile hazırlanmış bir derleme makale çalışmasıdır. Araştırma, sanal cemaatlerin nasıl ortaya çıktığı ve hangi aşamalardan geçerek bugünkü halini aldığının ortaya konulmasıyla başlamaktadır. Ardından coğrafi alanların sınırlılıkları, uzaklıklar ve zamansal sınırların ortadan kalkmasıyla zaman ve mekân kavramlarının nasıl dönüştüğü açıklanmıştır. Mahremiyet ihlallerinin son derece yaygın olduğu sanal ortamda bireylerin gerçek benlikleri yerine kurgusal ve idealize edilmiş benlikleri sergilemeleri sonucunda kimlik ve mahremiyetin iz düşümleri değerlendirilmiştir. Türkiye özelinde de kitleleri Allah ile buluşturma ve İslam’ı insanlara sevdirme gibi argümanlar üzerinden oluşturulan sanal dini cemaatlerin müntesiplerinin dinî inançlarının çelişkide kalması ya da icra edilmeyen bir dinin yaşanması konusunda tartışmalara yer verilerek farklı bağlamlarda ele alınmıştır.

İndirmeler

İndirme verileri henüz mevcut değil.

Referanslar

Akkaş, İ. (2015). Sanal Cemaatler (Ofis Yayın Matbaacılık b.). Doğu Kütüphanesi.

Altaş, N. (2003). Küreselleşmenin Dini Anlama Biçimlerine ve Din Öğretimindeki Yeni Yönelişlere Etkisi. Dini Araştırmalar Dergisi, 6(17), s. 215-240.

Bauman, Z. (2010). Küreselleşme: Toplumsal Sonuçları. Ayrıntı Yayınları.

Bostancı, Uzel, B. (2019). Siber Uzaydaki Zamanın Tasviri. ISOPHOS Uluslararası Bilişim, Teknoloji ve Felsefe Dergisi, 2(3), 87-99.

businessabc.net. (2022, Kasım 21). www.businessabc.net: https://businessabc.net/how-has-technology-impacted-religion-6-things-to-know

Campbell, H. (2004). Challenges Created by Online Religious Networks. Journal of Media and Religion, 3(2), 81-99. https://doi.org/10.1207/s15328415jmr0302_1

Campbell, H. A., & Vitullo, A. (2016). Assessing changes in the study of religious communities in digital religion studies. 1(1), s. 73-89. https://doi.org/10.1080/23753234.2016.1181301

Campbell, H. A., & Golan, O. (2011). Creating digital enclaves: Negotiation of the internet among bounded religious communities. Media, Culture & Society, 33(5), s. 709-724. https://doi.org/10.1177/0163443711404464

Campbell, H. A., & Tsuria, R. (2023). Dijital Din- Dijital Medyada Dinî Pratikleri Anlamak. (K. Ataman, Çev.), İz Yayıncılık.

Castells, M. (2013). Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür (3 b.). (E. Kılıç, Çev.) İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.

Cobb, J. (1998). CyberGrace: The Search for God in the Digital World. NewYork: Crown.

Çamdereli, M. (2018). Din Ekranda Nasıl Durur? Medyada Dinin Popüler Temsilleri (1.b.). Ketebe Yayınları.

Çuhadar, M. (2019). Dijital Din İstismarı. Din ve Hayat Dergisi, (39), s. 58-63.

Dawson, L. L., & Cowan, D. E. (2004). Religion Online: Finding Faith On The Internet. ABD, Routledge, Taylor & Francis Group.

Deligöz, K., Kurnuç, M., & Ünal, S. (2019). İnteraktif Platformlarda Sanal Topluluklar ve Sanal Marka Toplulukları. Al-Farabi 4. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi (s. 1058). Erzurum, Kongre Özel Kitabı.

Demirkapı, D. (2006). Hristiyanlık'ta Bir Misyon Yöntemi Olarak İnkültürasyon. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi.

Dijk, V. (2016). Ağ Toplumu (Mimoza Matbaacılık b.). (Ö. Sakin, Çev.) Kafka Yayınevi.

Efe, A. (2017). Kolektif Dindarlık Türü Olarak Tarikat / Cemaat Dindarlığı. İslamî Araştırmalar Dergisi, 28(3), 290-301.

Geçer, H. (2021). Muhafazakar Habitus ve Sanal Mekân (Dindarların Sosyal Medyada Var Olma Sorunu). Eski Yeni Yayınları.

Giddens, A. (2010). Modernite ve Bireysel-Kimlik - Geç Modern Çağda Benlik ve Toplum. (Ü. Tatlıcan, Çev.) Say Yayınları.

Gül, R. E. (2019). Dini Bilgiyi Gençliğe Ulaştırmada Sosyal Medyanın Önemi. ASEAD 5. Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu. (s. 1097-1103).

Güler, İ. (2014). Sosyal Medyada Din. Kamu'da Sosyal Politika (27), 86-88.

Haberli, M. (2012). Yeni Bir Örgütlenme Biçimi Olarak Sanal Cemaatler. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi, 1(3), 118-134.

Haberli, M. (2014). Sanal Din (Şenyıldız Matbaa b.). Açılım Kitap.

Hall, S. (1990). Cultural Identity and Diaspora Stuart Hall. https://doi.org/10.1215/9781478021223-016

Hayta, A. (2006). Anneden Allah’a: Bağlanma Teorisi ve İslâm’da Allah Tasavvuru. Dini Değerler Eğitimi Dergisi, 4(12), 29-63.

Horwitz, R. (2007, June). Religion in The Media: Age Edited by Stewart M. Hoover. Journal for the Scientific Study of Religion, 46(2), s. 281-285. https://doi.org/https://doi.org/10.1111/j.1468-5906.2007.00357

Köker, N. E. (2022). Sanal Topluluklar ve Netnografi (Vadi Matbaacılık b.). Akademisyen Kitabevi.

Lefebvre, H. (1991). The production of space. Oxford, Blackwell Publishing.

Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü. (O. Akınhay, & D. Kömürcü, Çev.) Bilim ve Sanat Yayınları.

McLuhan, M. (1962). The Gutenberg Galaxy: The Making of Typographic Man. Toronto, Kanada, University of Toronto Press.

Mercan, N. (2008). Dijital Dünyada Zaman, Mekân, İnsan İlişkileri ve Yabancılaşma. Türk Silahlı Kuvvetler Dergisi.

Oyman, N. (2016). Sosyal Medya Dindarlığı. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (28), 125-167.

pewresearch.org. (2023, June 03). https://www.pewresearch.org/religion/2023/06/02/online-religious-services-appeal-to-many-americans-but-going-in-person-remains-more-popular

Rigel, P. D., Batuş, D., Yücedoğan, Y., & Çoban, B. (2005). Kadife Karanlık - 21. Yüzyıl İletişim Çağını Aydınlatan Kuramcılar (2. b.). Su Yayınevi.

Stark, R. (1996). The Rise of Christianity: A Sociologist Reconsiders History. Princeton University Press.

Şişman, N. (2017). Dijital Çağda Müslüman Kalmak (1. b.). İnsan Yayınları.

Tekin, M. (2020). Devlet Dini Gruplar ve Toplum. İstanbul Türk Ocağı Yayınları.

Toffler, A. (2008). Üçüncü Dalga, Bir Fütürist Ekonomi Analizi Klasiği. (S. Yeniçeri, Çev.) Koridor Yayıncılık.

Tönnies, F. (2019). Cemaat ve Cemiyet. (E. Güler, Çev.) Vakıfbank Kültür Yayınları.

Tulum, A. B. (2021). Sanal Sosyal Ağlar ve Aidiyetler: Dijital Yerlilerin Sanal Sosyal Ağ Aidiyetleri (Malatya İli Örneği) Doktora Tezi.

Ulusoy, E. (2020). Kimlik İnşası ve Politika Aktarımı. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 0(57), s. 325 - 342.

Woodward, S., & Kimmons, R. (2019). Religious implications of social media in education. Religion & Education, 2(46), 271-293. https://doi.org/10.1080/15507394.2018.1510249

Yalçınkaya, Z., & Cerrah, L. (2023). Tarikat/Cemaat Mensuplarının Gözünden Katılım Sebepleri ve Tarikat/Cemaat Ortamları. e-Makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi, 16(2), 736-765.

Yamaç, M. (2020). Sosyal Medyada Dini Topluluklar. Kocaeli İlahiyat Dergisi, 4(1), s. 101-122.

YouTube (2012). Çınaraltı. https://www.youtube.com/@cinaraltindayiz

YouTube (2013). Hayalhanem. https://www.youtube.com/@hayalhanem

YouTube (2014). Maksat114. https://www.youtube.com/@MAKSAT114

YouTube (2018). Nur Söz. https://www.youtube.com/c/NURS%C3%96Z

YouTube (2013). Sözler Köşkü. https://www.youtube.com/@sozlerkosku