Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Teknoloji Kullanım Özelliklerinin Bilişim Teknolojileri Öz Yeterliliği Algısı, İnternet Bağımlılığı, Siber Zorbalık ve Siber Mağduriyetlerine Etkisi


Özet Görüntüleme: 22 / PDF İndirme: 19

Yazarlar

DOI:

https://doi.org/10.5281/zenodo.15134682

Anahtar Kelimeler:

Bilişim teknolojileri, İnternet bağımlığı, Siber zorbalık, Siber mağduriyet

Özet

Yaşadığımız bu zaman diliminde, bilim ve teknolojinin gelişmesi ve ilerlemesine paralel bilişim teknolojilerinin önemi artmış ve bilişim teknolojileri öz yeterlilik algısı da ciddi bir konuma yerleşmiştir. Eğitim-öğretim yapılırken dikkate alınması gereken ve öğrencileri olumsuz etkileyen sorunlardan biri de internet bağımlılığıdır. Siber zorbalık ve siber mağdur olma durumları, internet bağımlılığına bağlı olarak ortaya çıkan olumsuzluklardandır. Bu çalışmanın amacı fen bilgisi öğretmen adaylarının teknoloji kullanım özelliklerinin bilişim teknolojileri öz yeterliliği algısı, internet bağımlılığı, siber zorbalık ve siber mağduriyetlerine etkisini incelenmektir. Araştırma 2024-2025 eğitim-öğretim yılı güz döneminde öğrenim gören 152 fen bilgisi öğretmen adayı ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmada veri toplama aracı olarak bilişim teknolojileri öz yeterlilik algısı ölçeği, internet bağımlılık ölçeği, siber zorbalık ölçeği ve siber mağduriyet ölçeği kullanılmıştır. Bu ölçeklerin güvenirlik, normallik analizlerinden sonra betimsel, ANOVA, Kruskal Wallis H, Mann-Whitney U ve Bağımsız t-testi analizleri yapılmıştır. Teknoloji kullanım özelliklerine göre bu ölçeklerin değerlendirmesinde; bilgisayar veya tableti kullanım amacının ders çalışma veya araştırma yapma ve video/film izlemek olduğunu belirtenler ile diğerlerinin arasında, akıllı telefonu kullanma amacının konuşmak, mesajlaşmak ve sosyal medya kullanmak olduğunu belirtenler ile diğerlerinin arasında bir fark bulunamamıştır. Teknoloji kullanım özelliklerine göre bilişim teknolojileri öz yeterlilik algısı, siber zorbalık ve siber mağduriyet ölçekleri değerlendirildiğinde; bilgisayar, tablet veya cep telefonunda internet kullanma süresine göre oluşturulan gruplar arası farklılık bulunmamışken, internet bağımlılık ölçeği değerlendirildiğinde; gruplar arası farklılık bulunmuştur.  Bu sonuçlar, öğretmen adaylarının teknolojik gelişimlerine yardımcı olabilir.

İndirmeler

İndirme verileri henüz mevcut değil.

Referanslar

Akgün, M. (2021). Lise öğrencilerinde siber zorbalık ve siber mağduriyet durumlarının sosyal medya bağımlılığı ile ilişkisi. [Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi]. Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. İstanbul Gelişim Üniversitesi.

Akkurt Nurtan K. (2019). 9. sınıf öğrencilerinde internet bağımlılığı, siber zorbalık, siber mağduriyet ve anne - baba tutumları arasındaki ilişkinin belirlenmesi. [Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi], Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi.

Arıcak, O. T., Kınay, H. ve Tanrıkulu, T. (2012a). Siber zorbalık ölçeği’nin ilk psikometrik bulguları. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 101-114.

Arıcak, O. T., Tanrıkulu, T. ve Kınay, H. (2012b). Siber mağduriyet ölçeği’nin ilk psikometrik bulguları. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 11, 1-6.

Arısoy, Ö. (2009). İnternet bağımlılığı ve tedavisi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 1, 55-67.

Aşkar, P. ve Umay, A., (2001). İlköğretim matematik öğretmenliği öğrencilerinin bilgisayarla ilgili öz yeterlik algısı, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 1-8.

Ayas, T. ve Horzum, M. B. (2012). İlköğretim öğrencilerinin sanal zorba ve mağdur olma durumu. İlköğretim Online, 11(2), 369-380.

Ayas, T. ve Horzum, M. B. (2013). İlköğretim öğrencilerinin internet bağımlılığı ve aile internet tutumu. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(39), 46-57.

Ayhan, B. ve Köseliören, M. (2019). İnternet, online oyun ve bağımlılık. Online Journal of Technology Addiction & Cyberbullying 6(1), 1-30.

Aytaç, Ö., Uçan, G. ve Baydur, H. (2022). Aile iletişimi ve akran ilişkilerinin siber mağduriyet ve zorbalık üzerindeki etkisi: İnternet bağımlılığının aracı etkisi. Bağımlılık Dergisi, 23(4), 440-451. Doi: 10.51982/bagimli.1020126.

Balali, F., Ahmadi Tabatabaei, S. V. & Hassani, A. H. (2018). Effect of information and communication technology on self-efficacy and academic achievement of students. Health Education and Health Promotion, 6(3), 97-102.

Bandura, A. (1994). Self-efficacy. In V. S. Ramachaudran (Ed.), Encyclopedia of Human Behavior, 4, 71-81.

Bayhan, V. (2020). Z kuşağı lise gençlerinde sosyal medya bağımlılığı ile siber zorbalık ve siber mağduriyet deneyimleri. İlahiyat Akademi Dergisi, 12, 117-144.

Bayram, F. (2017). Siber zorbalık yapma siber mağdur olma ve denetim odağı arasındaki ilişkinin bazı kişisel değişkenler açısından incelenmesi. [Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi]. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Gaziantep Üniversitesi.

Belsey, B. (1999). Cyberbullying: An emerging threat to the “always on” generation. http://www.billbelsey.com/?p=1827

Burnukara, P. ve Uçanok, Z. (2010). Ergenlerin bilgi ve iletişim teknolojileri kullanım olanakları ile sanal ortamda meydana gelen zorbalığa ilişkin betimsel bir inceleme. Toplum ve Sosyal Hizmet, 21(2), 47-62.

Canoğulları, Ö., Yılmaz, Y. ve Cenkseven Önder, F. (2022). Üniversite öğrencilerinde siber zorbalık açısından internet bağımlılığı ve sosyal medya kullanımının incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(9), 38-53.

Cengiz, S. (2020). Üniversite öğrencilerinde internet bağımlılığı ile düzenli spor etkinliği arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi]. Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. İstanbul Gelişim Üniversitesi.

Çetinkaya, M. (2013). İlköğretim öğrencilerinde internet bağımlılığının incelenmesi. [Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi]. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Dokuz Eylül Üniversitesi.

Demirer, V. ve Yolcu, V. (2018). Meslek yüksekokulu öğrencilerinin bilişim teknolojilerinden yararlanma düzeyleri ile akademik başarıları arasındaki ilişki. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 45, 105-131.

Deniz, L. ve Çalışgan, H. (2015). İlköğretim öğrencilerinde internet bağımlılığı ve siber zorbalık. Route Educational and Social Scinece Journal, 2(4), 399-422.

Dilmaç, B. (2009). Sana zorbalığı yordayan psikolojik ihtiyaçlar: Lisans öğrencileri için bir ön çalışma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(3), 1291-1325.

Dinç, E. S. (2020). Sosyal medya ortamlarında siber zorbalık: Lise öğrencilerinin siber zorbalık deneyimlerinin incelenmesi. Yeni Medya Elektronik Dergi, 4(1), 24-39.

Efe, Y. S., Erdem, E. ve Vural, B. (2021). Lise öğrencilerinde siber zorbalık ve internet bağımlılığı. Bağımlılık Dergisi, 22(4), 465-473.

Eker, A. (2022). Lise öğrencilerinde siber zorbalık ve internet bağımlılığı. Tezsiz Yüksek Lisans Projesi, Pamukkale Üniversitesi.

Ekici, C. ve Coruk, A. (2019). Öğretmenlerin teknolojik pedagojik alan bilgisi (tpab) ile sınıf yönetimi becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(30), 1-24. Doi: 10.29329/mjer.2019.218.1.

Ekici, E., Ekici Taşkın, F. ve Kara, İ. (2012). Öğretmenlere yönelik bilişim teknolojileri öz-yeterlik algısı ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(1), 53-65.

Erdoğan, S. (2023). Ortaokul öğrencilerinde internet bağımlılığı, siber zorbalık, siber mağduriyet ve anne baba tutumları arasındaki ilişkinin belirlenmesi. [Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi]. Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. İstanbul Gelişim Üniversitesi.

Erdur-Baker, Ö. (2013). Görünümleri ve ilgili değişkenleriyle siber zorba ve siber kurbanlar. Türkiye Çocuk ve Medya Kongresi Bildiriler Kitabı, Çocuk Vakfı Yayınları, İstanbul, 1, 277-295,

Eryılmaz, S., Sarıçayır, D. ve Yıldız, G. (2020). Öğrencilerin bilişim teknolojileri öz yeterlik algısı ile internet bağımlılığının incelenmesi. JRES, 7(2), 609-638.

Fabris, M. A., Marengo, D., Longobardi, C. & Settanni, M. (2020). Investigating the links between fear of missing out, social media addiction, and emotional symptoms in adolescence: The role of stress associated with neglect and negative reactions on social media. Addictive Behaviors, 106, 106364.

Fadyushin, S., Vereshchagina, E., Tsyganova, G., Tikhonovsky, G., Khvatova, A. & Moiseenko, R. (2018). Internet addiction in the aspect of ınformation technology. Mathews Journal of Psychiatry & Mental Health, 3(1), 1-5.

Gencer, H. (2017). Ortaokul öğrencilerinde internet bağımlılığı ve siber zorbalık davranışları ile ilişkili değişkenlerin incelenmesi. [Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi]. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Cumhuriyet Üniversitesi.

Gökçearslan, Ş. ve Günbatar, M. S. (2012). Ortaöğrenim öğrencilerinde internet bağımlılığı. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama, 2(2), 10-24.

Griffiths, M. D. (1996). Internet addiction: An issue for clinical psychology? Clinical Psychology Forum, 97,32-36. https://www.academia.edu/901784/Griffiths_M_D_1996_On_line_love_Not_all_bad_Dot_ Net_The_Internet_Magazine_17_Spring_Issue_p_63

Günüç, S. (2009). İnternet bağımlılık ölçeğinin geliştirilmesi ve bazı demografik değişkenler ile internet bağımlılığı arasındaki ilişkilerin incelenmesi. [Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi]. Yüzüncü Yıl Üniversitesi.

Günüç, S. (2013). İnternet bağımlılığını yordayan bazı değişkenlerin cart ve chaid analizleri ile incelenmesi, Türk Psikoloji Dergisi, 28(71), 88-101.

Hawi, N. S. (2012). Internet addiction among adolescents in Lebanon. Computers in Human Behavior, 28, 1044–1053.

Kaçar, C. (2023). Sosyal medya kullanan bireylerin siber zorbalık deneyimlerinin incelenmesi. [Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi]. Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. Haliç Üniversitesi.

Karaca, M., Mutlu. M. ve Gencer, G. (2021). Siber mağduriyet: Kavramsal bir çalışma. Anadolu Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 178-191.

Karagöz Bingöl, D. (2017). İnternet bağımlılığı ve bilgisayar oyun bağımlılığı yaygınlığının, ilişkili etkenlerin incelenmesi. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Tıp Fakültesi. Kocaeli Üniversitesi.

Karasar, N. (2023). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar, ilkeler, teknikler. Nobel Yayıncılık.

Khan, F., Limbana, T., Zahid, T., Eskander, N. & Jahan, N. (2020). Traits, trends and trajectory of tween and teen cyberbullies. Cureus, 12(8), Article e9738. https://doi.org/10.7759/cureus.9738.

Kuss, D. J., & Griffiths, M. D. (2012). Online gaming addiction in children and adolescents: A review of empirical research. Journal of Behavioral Addictions, 1, 1-20.

Lee, J., Won, S., Chang, S. M., Kim, B. S. & Lee, S. J. (2022). Prevalence of addictive behaviors in medical students and their association with stress. Psychiatry Investig, 19 (1), 44-53.

Morahan-Martin, J. & Schumacher P. (2000). Incidence and corraletes of pathological internet use among college students. Computers in Human Behaviour, 16, 13- 29.

Nugroho, S., Fadhlia, N. T., Rahmat, W., Napitupulu, L. & Arief, Y. (2024). Model of cyber victimization: Study on college student in Indonesia. The Open Psychol Journal, 17, 1-16.

Olweus, D. (1993). Bullying at school: What we know and what we can do. Oxford: Blackwell Publishers. (PDF) Bullying at School: Knowledge Base and an Effective Intervention Program (researchgate.net)

Özdemir S. (2015). Ergenlerde siber zorbalık ve mağduriyetin, anne-baba ve akran ilişkilerine göre incelenmesi. [Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi]. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Gazi Üniversitesi.

Öztuzcu, Ö. ve Karamete, A. (2022). Ortaokul öğrencilerinin bilişim teknolojileri öz-yeterlik algıları ile bilişim teknolojileri ve yazılım dersine yönelik görüşlerinin belirlenmesi. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi (AUAd), 8(1), 64-86. https://doi.org/10.51948/auad.1004830.

Polat, K. (2023). Ortaokul öğrencilerinin bilişim teknolojileri öz-yeterlik algılarının belirlenmesi. Bayterek Uluslararası Akademik Araştırmalar Dergisi, 6(1), 142-156. Doi:10.48174/buaad.1286998

Reiner, I., Tibubos, A. N., Hardt, J., Müller, K., Wölfling, K. & Beutel, M. E. (2017). Peer attachment, specific patterns of internet use and problematic internet use in male and female adolescents. European Child & Adolescent Psychiatry, 26(10), 1257-1268.

Sabancı, Y. (2018). Ergenlerde siber zorbalık ve siber mağduriyetin yordayıcıları olarak akılcı olmayan inançlar psikolojik sağlamlık ve psikolojik ihtiyaçlar. [Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi]. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Gaziantep Üniversitesi.

Semerci, A. (2017). Lise öğrencilerinin siber zorbalık ve mağduriyet durumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(4), 1285-1300.

Slonje, R. & Smith, P.K. (2008). Cyberbullying: Another main type of bullying? Scandinavian Journal of Psychology, 49(2), 147-154.

Solmaz, S. (2015). Ortaokul öğrencilerinin bilişim teknolojileri ve yazılım dersinde öğrendikleri bilgileri diğer derslerde kullanabilme becerileri. [Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi]. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yeditepe Üniversitesi.

Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (1996). Using Multivariate Statistics (5th ed.). New York: Harper Collins.

Taherdoost, H. (2022). Internet addiction; Symptoms, ımpacts and treatments .Open Access Journal of Addiction and Psychology, 5(2), 1-3.

Tanrıverdi, S. (2012). Ortaöğretim öğrencilerinde internet bağımlılığı ile algılanan sosyal destek arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi]. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yüzüncü Yıl Üniversitesi.

Taştekin, E. (2016). Ergenlerin arkadaşlık ilişkileri ve benlik saygısı ile siber zorbalık ve siber mağduriyet arasındaki ilişkiler. [Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi]. Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Hacettepe Üniversitesi.

Ünver, H. ve Koç, Z. (2017). Siber zorbalık ile problemli internet kullanımı ve riskli internet davranışı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 15(2), 117-140.

Walrave, M. & Heirman, W. (2011). Cyberbullying: Predicting victimisation and perpetration. Children & Society, 25, 59–72. Doi:10.1111/j.1099-0860.2009.00260.x

Xin, M., Xing, J., Pengfei, W., Houru, L., Mengcheng, W. & Hong, Z. (2018). Online activities, prevalence of internet addiction and risk factors related to family and school among adolescents in china. Addictive Behaviors Reports, 7, 14-18.

Yalçın, S. (2019). Ergenlerde siber zorbalık ve siber mağduriyet ile umutsuzluk düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi]. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Maltepe Üniversitesi.

Yang, C. S. & Tung, J. C. (2007). Comparison of internet addicts and non-addicts in Taiwanese high school. Computers in Human Behavior, 23, 79–96.

Yavuz, O. (2018). Ergenlik döneminde internet bağımlılığının okul başarısı üzerinde etkileri. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(15), 1056-1080.

Yen, J. Y., Ko, C. H., Yen, C. F., Wu, H.Y. & Yang, M. J. (2007). The comorbid psychiatric symptoms of internet addiction: Attention deficit and hyperactivity disorder (ADHD), depression, social phobia and hostility. Journal of Adolescent Health 41(1), 93-98.

Young, K. S. (1996). Internet addiction: The emergence of a new clinical disorder. Published in Cyber Psychology and Behavior, 1(3), 237-244. https://netaddiction.com/articles/newdisorder.pdf

Yüksel, M. ve Yılmaz, E. (2016). Lise öğrencilerinin internet bağımlılık düzeyleri ile problem çözme becerileri arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. İlköğretim Online, 15(3), 1031-1042.

Zhu, C., Huang, S., Evans, R. & Zhang, W. (2021). Cyberbullying among adolescents and children: A comprehensive review of the global situation, risk factors, and preventive measures. Frontiers in Public Health, 9(634909), 1-12. Doi: 10.3389/fpubh.2021.634909.

İndir

Yayınlanmış

2025-03-31

Nasıl Atıf Yapılır

Özdemir, H., & Erökten, S. (2025). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Teknoloji Kullanım Özelliklerinin Bilişim Teknolojileri Öz Yeterliliği Algısı, İnternet Bağımlılığı, Siber Zorbalık ve Siber Mağduriyetlerine Etkisi . Premium E-Journal of Social Sciences (PEJOSS), 9(52), 211–224. https://doi.org/10.5281/zenodo.15134682