Türk Halk Müziği'ndeki Aynı İsimli Oyun Havalarının Yöresel Farklılıklarının İncelenmesi (Kelkit Vadisi Örneği)

Özet

Bu çalışma, Karadeniz ile Doğu Anadolu bölgeleri arasında geçiş kuşağında yer alan Kelkit Vadisi’nin geleneksel müzik kültürünü incelemektedir. Coğrafi konumu sayesinde farklı kültürel etkilerin kesişim noktasında yer alan vadi, özgün bir müzikal üslup geliştirmiştir. Bölgeye ait 5 zamanlı (3+2) ve 7 zamanlı (2+2+3) ritmik yapıya sahip geleneksel “dik” oyun havaları, müzikal ve kültürel yönleriyle ele alınmıştır. Tokat, Erzincan, Gümüşhane, Sivas ve Giresun illeri ile bunlara bağlı ilçelerden derlenen ezgiler doğrultusunda, yöresel halk oyunları incelenmiştir. “Rum Diki”, “Dik Horon” ve “Düz” gibi oyun türlerine odaklanan çalışmada hem yazılı kaynaklardan hem de saha verilerinden yararlanılmıştır. Yerel müzisyenlerle yapılan görüşmeler, düğün ve şenlik gözlemleri ile stüdyo kayıtları aracılığıyla toplanan ezgiler notaya alınmış; ritmik ve melodik analizleri yapılmıştır.

Araştırmada, aynı adla anılan ezgilerin farklı bölgelerde tempo ve yorum açısından çeşitlilik gösterdiği tespit edilmiştir. Örneğin, Refahiye bölgesinde daha ağır tempolu icralar görülürken, Gümüşhane’de daha hızlı versiyonlar tercih edilmektedir. Ezgilerin giriş motiflerinde benzerlikler bulunmakla birlikte, güçlü ses geçişlerinde ve kapanışlarda belirgin farklılıklar gözlemlenmiştir. Ayrıca oyunların serçe parmak, el veya omuz temasıyla oynanan yarım daire ya da düz sıra formlarında icra edilmesi, müzikle dans arasındaki güçlü bağı ortaya koymaktadır. Bu çalışma, Kelkit Vadisi’nin geleneksel müziğini belgeleyerek kültürel aktarım sürecine katkı sağlamayı amaçlamaktadır.