Türkiye-ABD Güvenlik İlişkilerinde Yapısal Dönüşüm: Savunma Politikası, Jeopolitik ve İttifak Stratejileri
Özet Görüntüleme: 4
/ 
PDF İndirme: 4
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.17014149Anahtar Kelimeler:
Türkiye-ABD İlişkileri, Güvenlik Politikası, Stratejik Özerklik, NATOÖzet
Bu çalışma, Türkiye-ABD güvenlik ilişkilerindeki yapısal dönüşümü, savunma politikaları, jeopolitik dinamikler ve ittifak stratejileri çerçevesinde incelemektedir. Soğuk Savaş’tan günümüze uzanan süreçte, iki ülke arasındaki ittifak, Sovyet tehdidinden başlayarak 1 Mart Tezkeresi, S-400 krizi, F-35 programı ve CAATSA yaptırımları gibi kırılma noktalarıyla şekillenmiştir. Türkiye’nin NATO üyeliği ve stratejik özerklik arayışı, ABD’nin küresel liderlik stratejileriyle zaman zaman çatışmış, özellikle 2010 sonrası dönemde ilişkiler daha karmaşık bir hal almıştır. Çalışma, nitel yöntemlerle, tarihsel ve tematik analizler aracılığıyla bu dönüşümün tetikleyici unsurlarını, Türkiye’nin savunma sanayisindeki millileşme çabalarını ve NATO içindeki rolünü değerlendirmektedir. Türkiye’nin çok yönlü dış politikası, Rusya ve Çin ile ilişkileri derinleştirirken, ABD ile enerji güvenliği, siber güvenlik ve savunma sanayiinde işbirliği potansiyelini korumaktadır. Ancak, stratejik özerklik eğilimi ve jeopolitik rekabet, ittifakın doğasını karmaşıklaştırmaktadır. Türkiye’nin savunma sanayisindeki yükselişi ve enerji koridorlarındaki rolü, küresel güç dengelerinde stratejik bir aktör olarak konumunu güçlendirmektedir. Bu bağlamda, çalışma, Türkiye-ABD ilişkilerinin çok kutuplu dünya düzenine geçiş sürecindeki etkilerini ve ittifakın sürdürülebilirliğini analiz ederek, jeopolitik ve savunma politikalarına katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Türkiye ve ABD’nin güvenlik ilişkilerindeki yapısal dönüşüm, iki ülkenin bölgesel krizlere ortak yaklaşımını da yeniden şekillendirmiştir. Özellikle Karadeniz, Doğu Akdeniz ve Orta Doğu bölgelerinde ortaya çıkan yeni güç dengeleri, tarafların stratejik iş birliği potansiyelini hem sınamakta hem de yeni fırsatlar sunmaktadır. İlişkilerin geleceği, karşılıklı çıkarların dengelenebilmesine ve özellikle kriz yönetimi alanında esnek diplomasi mekanizmalarının etkin kullanımına bağlı görünmektedir.
İndirmeler
Referanslar
Akgün, H. K. (2024). Türki̇ye’ni̇n 2000 Yılından Sonra Savunma Sanayi̇si̇nde Kurduğu İş Bi̇rli̇kleri̇n Dış Poli̇ti̇kaya Etki̇si̇ (Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi).
Aslan, A. (2024). Strategic autonomy in Turkish foreign policy: Defense or offense?. Comparative Strategy, 43(6), 749-780. https://doi.org/10.1080/01495933.2024.2409049
Armutlu, A. (2023). NATO’s Changing Role and Türkiye: Security Dynamics and Evolution of Relations. Journal of Middle East Perspectives, 2(1), 2-51.
Atmaca, A. Ö. (2014). The geopolitical origins of Turkish-American relations: revisiting the Cold War years. All Azimuth: A Journal of Foreign Policy and Peace, 3(1), 19-34. https://doi.org/ 10.20991/allazimuth.167319
Aydın-Düzgit, S., Kutlay, M., & Keyman, E. F. (2025). Strategic autonomy in Turkish foreign policy in an age of multipolarity: lineages and contradictions of an idea. International Politics, 1-22. https://doi.org/10.1057/s41311-024-00638-w
Babahanoğlu, V. (2024). Syria in Turkey-US Relations: Security, Terror and Strategic Dilemmas. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (65), 65-75. https://doi.org/10.53568/yyusbed.1518264
Balta, E., & Özel, S. (2021). Turkey’s Foreign Policy: Opportunities and Constraints in a New Era. Social Research: An International Quarterly, 88(2), 539-560. https://10.1353/sor.2021.0024
Bilgiç, T. Ü. (2017). US-Turkish Relations between 2002 and 2022. Turkish-American Relations since 1783, 101. https://doi.org/10.5771/9781666908336
Bilgin, O. (2025). Recep Tayyip Erdoğan Cumhurbaşkanlığında Türkiye’nin Stratejik Özerklik Politikası ve Tarih-Politik ile Değer-Politik Güç Unsurları (2014-2024). Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 21(68-Yeni Dünya Yeni Düzen: Küresel Sistemin Geleceğinde Türkiye), 12-40.
Bingöl, O. (2024). ABD’nin soğuk savaş sonrası dönemde askeri üs politikasında değişimin Türkiye’ye etkileri ve İncirlik üssünün geleceği. Uluslararası Kriz ve Siyaset Araştırmaları Dergisi, 8(1), 29-53.
Boyne, S. (1997). Arguments in Favour of Turkey’s Continuing Support For Operation Northern Watch. Perceptıons: Journal of International Affairs, 2(4).
Çelik, H., & Özgöker, U. (2020). Johnson mektubundan Trump mektubuna Türkiye ABD ilişkileri. Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, 8(1), 60-81.
Çelik, R. E. (2024). Shaping peace in shadows: the role of intelligence in the Syrian reconciliation process (Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
Demirel, N. (2020). Turkey and Russia as Major Players in the Black Sea: Challenges and Opportunities. International Journal of Engineering Technologiesand Management Research, 7(2), 22-30. https://doi.org/10.29121/ijetmr.v7.i2.2020.506
Derman, G. S., & Kurban, V. (2016). Kıbrıs Sorununun Türk Dış Politikasına Etkisi ve ABD-SSCB ile İlişkiler. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 16(33), 455-484.
Duman, M. (2023). 70. Yılında Türkiye-Nato İlişkilerinin Tarihsel Boyutu. Akademik Hassasiyetler, 10(21), 400-429. https://doi.org/10.58884/akademik-hassasiyetler.1216268
Efe, İ. (2019). NATO’ya Üyelik Sürecinde Türkiye-ABD İlişkileri ve Türk Kamuoyundaki Akisleri. History Studies (13094688), 11(2), 601-619. https://doi.org/10.9737/hist.2019.732
Egeli, S., Güvenç, S., Kurç, Ç., & Mevlütoğlu, A. (2024). From client to competitor: The rise of Turkiye’s defence industry. Center for Foreign Policy and Peace Research and International Institute for Strategic Studies.
Erşen, E., & Köstem, S. (Eds.). (2019). Turkey’s Pivot to Eurasia: Geopolitics and Foreign Policy in a Changing World Order. Routledge.
Erşen, E., & Köstem, S. (2020). Turkey’s interest in closer relations with Russia: Global, regional and domestic dynamics. Siyasal: Journal of Political Sciences, 29(2), 231-245. https://doi.org/10.26650/siyasal.2020.29.2.0026
Erol, M. S., & Oğuz, Ş. (2021). Turkey and NATO: Questioning the Solidarity. Uluslararası İlişkiler Çalışmaları Dergisi, 1(2), 130-148.
Gabrielyan, H. (2022). Erdogan Against Turkey։ Stalemate of “Patriot-F-35-S-400” triangle. Journal of Political Science: Bulletin of Yerevan University, 1(2), 49-72. https://doi.org/110.46991/ JOPS/2022.1.2.049
Gök, G. O. (2016). 70. Yılında Türkiye-BM İlişkileri: Tarihsel Süreklilik ve Değişim. Küresel Yönetişim, Güvenlik ve Aktörler: 70. Yılında BM, 295-309.
Güney, A. (2005). An anatomy of the transformation of the US–Turkish alliance: from “Cold War” to “War on Iraq”. Turkish Studies, 6(3), 341-359. https://doi.org/10.1080/14683840500235449
Güvenç, S., & Özel, S. (2017). NATO and Turkey in the post-Cold War world: between abandonment and entrapment. In NATO’s First Enlargement (pp. 77-98). Routledge.
International Crisis Group. (2022). Turkey and The Middle East: Ambitions and Constraints. International Crisis Group.
İlhan, M. (2015). Türkiye’nin NATO’ya girişi ve savunma politikaları. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi / Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.
İnal, T. (2010). Türk siyasi tarihinde Demokrat Parti farklılığı ve dış politikaya yansıması (Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylul Universitesi).
Kardaş, Ş. (2011). Turkish-American relations in the 2000s: Revisiting the basic parameters of partnership?. Perceptions: Journal of International Affairs, 16(3), 25-52.
Kardaş, Ş., & Aras, B. (Eds.). (2023). Geopolitics of the New Middle East: Perspectives from inside and outside. Taylor & Francis.
Kardaş, Ş., & Ünlühisarcıklı, Ö. (2022). Dual Framework for the Turkey-US Security Relationship. German Marshall Fund of the United States.
Korgun, İ. (2021). Suriye’de PYD/YPG Yapılanmasının Türkiye’nin Sınır Güvenliğine Etkileri. Ahi Evran Akademi, 2(1), 1-10.
Kurç, Ç. (2024). Enabling Technology of Future Warfare: Turkey’s Approach to Defense AI. In The Very Long Game: 25 Case Studies on the Global State of Defense AI (pp. 331-352). Cham: Springer Nature Switzerland.
Larrabee, F. S., & Lesser, I. O. (2003). Turkish Foreign Policy in an Age of Uncertainty. RAND Corporation.
Lesser, I. O. (2006). Turkey, the United States and the delusion of geopolitics. Survival, 48(3), 83-96. https://doi.org/10.1080/00396330600905460
Martin, L. G. (2025). Challenging friends: Türkiye-US relations. All Azimuth: A Journal of Foreign Policy and Peace, 14(1), 3-19. https://doi.org/10.20991/allazimuth.1532722
Mehmetcik, H., & Belder, F. (2021). The past as a benchmark in defining Turkey’s status politics. Contemporary Review of the Middle East, 8(2), 168-192. https://doi.org/ 10.1177/2347798921999192
Mevlütoğlu, A., & Korkmaz, S. C. (2017). Türkiye’nin Hava Savunma Şemsiyesi ve S-400. Ankara: ORSAM.
Ongan, E. (2024). NATO-Türkiye İlişkilerinin F-35 Savaş Uçağı ve S 400 Hava Savunma Sistemi Üzerinden Değerlendirilmesi. The Journal of Academic Social Science, (107), 448-456.
Önal, M.A., (2023). Türkiye’nin ABD ile ilişkilerin neoklasik realizm perspektifinden analizi (2009-2020). Yüksek Lisans Tezi, Hitit Üniversitesi / Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
Özdamar, Ö. (2024). Role theory in practice: US–Turkey relations in their worst decade. International Studies Perspectives, 25(1), 41-59. https://doi.org/10.1093/isp/ekad014
Özdemir, G. (2020). ABD Ulusal Güvenlik Stratejileri Çerçevesinde Türkiye İle İttifak İlişkilerindeki Dönüşüm (2003-2016 Dönemi). Doktora Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
Özertan, S. (2024). Uluslararası İttifakların Dinamikleri: Altyapısal Bir Perspektif. Fenerbahçe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 169-184. https://doi.org/10.58620/fbujoss.1586347
Özgen, C., Yılmaz, E. A., & Örmeci, O. (2022). F‐35 Crisis: Will Turkish‐US Defense Cooperation Continue?. Middle East Policy, 29(2), 85-97. https://doi.org/10.1111/mepo.12628
Özkan, B. (2014). Turkey, Davutoglu and the idea of pan-Islamism. Survival, 56(4), 119-140. https://doi.org/10.1080/00396338.2014.941570
Sarı, B., & Sula, İ. E. (2024). Turkish Foreign Policy in a Transforming World Order: Middle Power Strategies and Prospects. Perceptions: Journal of International Affairs, 29(1), 4-23.
Sayarı, S. (2013). New directions in Turkey–USA relations. Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 15(2), 129-142. https://doi.org/10.1080/19448953.2013.775022
Soyaltın, D., & Gülmez, D. B. (2017). Turkey as a ‘rising power’: Rethinking US–Turkey relations. In American hegemony and the rise of emerging powers (pp. 132-148). Routledge.
Şenyurt, S. E. (2024). Türkiye and US relations in the context of the Syrian civil war. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 11(1), 354-378.
Şimşek, E. (2025). Türkiye’nin Stratejik Güç Sarkacı: Soğuk Savaş’ta ABD ve SSCB Arasında Denge ve Karşı Denge Politikaları. Rusya Araştırmaları Dergisi, (13), 115-159. https://doi.org/10.48068/ rusad.1655746
Tokatlı, S. G. (2022). NATO’nun Sistem İçerisindeki Dönüşümü ve Geleceği. UPA Strategic Affairs, 3(2), 61-84.
Tol, G. (2022). Erdoğan’s war: A strongman’s struggle at home and in Syria. Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/oso/9780197677322.002.0004
Topcu, M. C. (2023). PKK Terör Örgütünün Değişimi ve Dönüşümünün Bölgesel Güvenliğe Etkileri: Suriye Örneği. Türk Dünyası Araştırmaları, 133(262), 83-110. https://doi.org/10.55773/ tda.1211563
Tziarras, Z. (2019). The New Geopolitics of the Eastern Mediterranean. The New Geopolitics of the Eastern Mediterranean Trilateral Partnerships and Regional Security, 5-11.
Ulusoy, E., & Şahin, A. B. (2024). Türkiye’nin Savunma Sanayinde Millileşme Stratejisinin Ekonomik ve Politik Boyutları. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 25(54), 33-59.
Urundul, P. (2018). Turkish–U.S. Strategic Relations and the Syrian Civil War. E-International Relations.https://www.e-ir.info/2018/05/06/turkish-u-s-strategic-relations-and-the-syrian-civil-war/
Üngör, Ç. (2025). The trilemma of Turkish techno-nationalism: Choosing between Washington, Brussels and Beijing (No. 25/2025). SWP Comment. https://doi.org/10.18449/2025C25
Yeşiltaş, M. (2020). Deciphering Turkey’s Assertive Military and Defense Strategy. Insight Turkey, 22(3), 89-114.
Yıldız, M. (2025). Türk Dış Politikasının Esasları: Tarihsel Süreçte Konjonktürel Değişimler. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 101-120. https://doi.org/10.34086/ rteusbe.1681501
Yılmaz, E. A. (2016). 2016 Yılından Günümüze Türkiye-ABD İlişkilerinin Güvenlik Bağlamında Değerlendirilmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (73), 53-71. https://doi.org/ 10.51290/dpusbe.1068073
Yiğittepe, L. (2018). NATO ve Rusya Arasında Türki̇ye’ni̇n Güvenli̇k Algılaması: S-400 Kri̇zi̇ Örneği̇. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16(1), 276-289. https://doi.org/10.11611/ yead.458050
Zeytinci, M. T. (2025). Türkiye-Azerbaycan İş Birliğinin Dinamikleri ve Özellikleri: İlişkilerin Söylemsel Yönü. Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 10(20), 1-14.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Premium e-Journal of Social Sciences (PEJOSS)
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
