KALKINMA AJANSLARININ FAALĠYETLERĠ VE KIRSAL KALKINMAYA ETKĠLERĠ: DOĞU ANADOLU VE KARACADAĞ KALKINMA AJANSLARI ÖRNEĞĠ

Özet

Kalkınma kavramı, çok boyutlu, planlı, uzun soluklu bir süreç olup ülkelerin imkânlarıyla ilişkilidir. Kalkınmada etkili bir yere sahip olan bölgesel kalkınma ajansları faaliyet yürüttükleri bölgelerin gelişimine doğrudan etkide bulunmaktadır. Bu ajanslar, bölgeler arasındaki kalkınma farklılıklarının azaltılmasında etkili araç olarak kullanılmaktadır. Kalkınma ajanslarının her ülkede kendine özgü dinamikleri ve imkânları olduğu için ülkeden ülkeye farklı sonuçlar vermektedir. Gelişmiş ülkelerde faaliyet yürüten bölgesel kalkınma ajanslarından etkin sonuçlar alınırken gelişmekte olan ülkelerde aynı başarı gösterilememiştir. Ancak son yıllarda bölgesel kalkınma ajanslarının gelişmekte olan ülkelerdeki başarısının arttığını söylemek mümkündür.
Türkiye‟de ilk kalkınma faaliyetleri daha çok merkezi bir bakış açısıyla bölgesel gerçeklerle örtüşmeyen şekillerde yapılmıştır. Bundan dolayı yapılan yatırımların kontrolünün güç olduğu bir süreç yaşanmıştır. Bu bakış açısıyla yapılan faaliyetler hem ülke kaynaklarının heba olmasına neden olmuş hem de istenen seviyede kalkınma hamlesinin gerçekleştirilememesiyle sonuçlanmıştır. Son yıllarda ülke genelinde belirli kriterle bölgesel imkân ve fırsatlara dikkat edildiği birkaç ilden oluşan kalkınmada etkili bölgesel kalkınma ajansları yaygınlaşmıştır.
Bölgesel kalkınma ajansları belirli özelliklere sahip bölgelerde faaliyet yürütmektedir. Bu ajanslar, faaliyet yürüttükleri yerleşmelerde sadece kırsal kalkınmaya yönelik faaliyet yürütmemektedirler. Ayrıca çok farklı faaliyet kollarında çalışma yürüterek sürdürülebilir kalkınma anlayışıyla hareket etmeye çalışmaktadır.
Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı (DAKA) TRB2 illerini (Van, Hakkâri, Bitlis ve Muş), Karacadağ Kalkınma Ajansı ise TRC2 (Diyarbakır-Şanlıurfa) illerini kapsamaktadır. Bu ajanslar bu illerde kamu, özel sektör ve sivil toplum kuruluşları arasında iş birliğini geliştirerek bölge kaynaklarının etkin kullanımı ve yereldeki potansiyeli harekete geçirmeyi hedeflemektedir. Bunu yaparken ulusal kalkınma plan ve program ilkelerine uyumlu bir şekilde bölgeler arasındaki gelişmişlik farklarını azaltarak faaliyette bulunan kurumlardır. Özellikle Avrupa birliği süreciyle hem kırsal kalkınma faaliyetlerine dönük çalışmalar artmış hem de kalkınma ajansları kurumsallaşarak faaliyetleri yayınlaşmıştır. Kalkınma ajanslarının farklı iş kollarında etkisinin olması ve faaliyetlerinin sadece kırsal yerleşmelerle sınırlı olmaması kırsal kalkınmadaki etkisinin sınırlı kalmasına neden olmuştur.