YENİ MALİYET SİSTEMLERİNDEN SÜRECE DAYALI FAALİYET TABANLI MALİYETLEME SİSTEMİNİN BİR HASTANENİN KBB BÖLÜMÜ’NDE UYGULAMASI (SÜRECE DAYALI FAALİYET TABANLI MALİYETLEME)

Özet

İşletmeler, küresel rekabet, hizmet sektörünün gelişmesi, üretim teknolojisindeki yenilikler, yeni çıkan ürünlerin hızlı bir şekilde demode olması ve üretimin hızlandırılması, rekabette en belirleyici unsurlardan biri olan zaman, kalite ve kontrol sistemlerinin gelişmesiyle birlikte maliyetlerini daha objektif bir şekilde hesaplayabilmeleri ve maliyet dağılımları konusunda daha gerçekçi kararlar alabilmeleri gerektiğini anlamışlardır. Bu sebepten ötürü daha yenilikçi ve işletmelere daha doğru kararlar aldırabilecek maliyet sistemleri kullanmak durumunda kalmışlardır. İşletmeler, geleneksel maliyet sistemlerinin yetersizliği ve yukarıda sayılan sebepler neticesiyle yeni maliyet sistemlerine yönelmek durumunda kalmışlardır. İlkönce faaliyet tabanlı maliyetleme sistemine geçiş yapan işletmeler, bu sistemin atıl kapasiteyi hesaba katmamasından ötürü ortaya çıkan kullanılmayan zamanı ve kaynakları hesaba katmadığı için yanlış birim maliyetlerin hesaplanması söz konusu oluyordu. Bu sebeple faaliyet tabanlı maliyetlemenin yerine yine aynı işleyiş sürecine uygun olarak giderlerin faaliyetlere yüklenmesi ve sonrasında tek dağıtım anahtarı olarak kullanılan zaman sebebiyle işletmelerde ortaya çıkan atıl kapasiteyi hesaplayarak birim maliyetlere yüklenmesine engel olmaya başlanıldı. Bu sebeple birim maliyetlerin daha gerçekçi hesapları ortaya çıktı. Yeni maliyet sistemlerinden biri olan sürece dayalı faaliyet tabanlı maliyetleme, faaliyet tabanlı maliyetlemenin geliştirilmiş hali olarak işletmelerin maliyet hesaplama sistemlerinde yerini almaktadır. Sürece dayalı faaliyet tabanlı maliyetleme, işletmelere, zaman kavramını hesaba katmaları neticesinde ortaya çıkacak olan birim maliyetlerin gerçekçi bir şekilde hesaplanması fırsatını sunmaktadır. Sürece dayalı faaliyet tabanlı maliyetleme, faaliyetler için harcanan toplam süre ile işletmede çalışanların tükettikleri toplam süre arasındaki farkı gösterdiğinden kapasite açısından verimliliği arttırıcı ve maliyetleri düşürücü bir etki ortaya koymaktadır. Bu çalışmada adı saklı tutulan X sağlık işletmesinin, araştırma alanı olarak Kulak Burun Boğaz (KBB) bölümünde 2020 yılının hasta sayısı bakımından en yoğun olan mart ayı seçilmiştir. Araştırmaya konu olan bölümde, çalışan doktorların, hemşirelerin, destek personelinin bir faaliyet için harcadıkları süre çeşitli zamanlarda yapılan gözlemlerden, çalışanlarla birebir yapılan görüşmelerden, gider kalemleri ise muhasebe ve insan kaynakları departmanlarından sağlanmıştır. Araştırmada ortaya çıkan sonuçlar hastane işletmesine uygulanan sürece dayalı faaliyet tabanlı maliyetleme yönteminin boş kapasiteyi göstererek maliyet hesaplamalarının daha doğru yapılabileceğini ve kullanılmayan kapasite miktarının kaynak ve zaman ihtiyacı duyulan departman ve polikliniklere aktarılması gerektiğini ortaya çıkarmıştır.