“Haşyet” Kelimesi Tefsiri Bağlamında Fâtır Suresi 28. Ayetine İlişkin Analitik Bir Bakış
Özet Görüntüleme: 240
/ 
PDF İndirme: 71
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.8404732Anahtar Kelimeler:
Kur’ân, Tefsir, Fatır Suresi 28.ayet, Alim, Allah’tan korkmakÖzet
İlmin, her din ve medeniyette kendine has bir önemi ve yeri vardır. Bunu göz ardı etmek mümkün değildir. İlk emri “oku!” diye başlayan İslâm’ın bu konuda ayrı bir üstünlüğü ve kendine has bir yeri vardır. İslâm ile ilmin birbirine özdeş olduğu söylendiğinde mübalağa edilmiş olmaz. Bunun en belirleyici öznesi, şüphesiz Kur’an-ı Kerim’dir. Bu itibarla Kur’ân’ın, İslâm medeniyetini bir ilim medeniyeti haline getirdiği kolaylıkla söylenebilir. Çünkü ilim, tarihleri süresince Müslümanlar için hem inanç hem ibadetin en belirleyici faktörü olmuştur. Gerek yerli gerekse insaf sahibi yabancı ilim adamları olsun, İslâm kültür ve medeniyeti söz konusu olduğunda, İslâm’ın ilme ve ilim sahiplerine ne kadar önem verdiğini kabul edeceklerdir. Hatta bazı oryantalistler, İslâm’ın ilme verdiği önem ile sistematiği konusunda hayret etmişlerdir. Durum bu merkezde iken her kutsal metinler hakkında farklı yorum ve analizler olduğu gibi Kur’ân’ın ayetleri hakkında da farklı tefsir ve yorumlar yapılmıştır. Aslında konuya ilişkin tefsir ve yorumlar, birbirinin zıddı olmayıp, birbirini tamamlayan kesitlerdir. Bu çalışmada Kur’ân’daki Fatır suresinin 35/28.ayetinin içeriği ele alınmıştır. Ayette geçen ve ilim adamlarıyla ilintili el-Haşyetu kelimesine müradif el-Havfu, ez-Za‘ru, er-Ru‘bu, er-Rahbetu, el-Faza‘u, el-Helelu, el-Heybetu, el-Vecesu, el-Vecelu ve el-Vehelu gibi kavramların sözlük anlamları verilmiş, söz konusu kavramlara dair dilbilimci ve müfessirlerin yorumları analiz edilmiştir. Çalışmada sadece ayette geçen “haşyet” kelimesinin eşanlamlı kelimelerin analizi ile yetinilmemiş, yeri geldikçe hadislerdeki ilim ve alimlere dair rivayetler verilmiştir.
İndirmeler
Referanslar
Abdülbâkî, Muhammed Fuâd. el-Mü‘cemü’l-müfehres li elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. İstanbul: el-Matbaatü’l-İslâmiyye,1982.
Ahfeş el-Evsat, Ebü’l-Hasen Saîd b. Mes‘ade. Meʿâni’l-Kurʾân. Kâhire: Mektebetü’l-Hancî, 1990.
Askerî, Ebû Hilâl el-Hasan b. Abdullah b. Sehl b. Saîd b. Mehrân. el-Furûk el-lügaviyye. thk. Muhammed İbrâhim Selîm. Kâhire: Dârü’l-İlm ve’s-Sakâfe, ts.
Askerî, Ebû Hilâl el-Hasan b. Abdullah b. Sehl b. Saîd b. Mehrân. Kitâbü’t-Telhîṣ fî maʿrifeti esmâʾi’l-eşyâʾ. thk. İzzet Hasen. Dımaşk: Dârü Talâs, 1996.
Ba‘lî, Ebû Abdillah Şemşüddîn Muhammed b. Ebi’l-Feth b. Ebi’l-Fadl. el-Matla’ alâ elfâzi’l-mukni’. thk. Muhammed el-Arnâvut ve Yasin Mahmed el-Hatîb. Cidde: Mektebetü’s-Süvâdî li’t-Tevzî’, 2003.
Begavî, Ebû Muhammed el-Hüseyn b. Mes‘ûd el-Ferrâ. Meâlimü’t-tenzîl fî tefsîri’l-Kur’ân. 5 Cilt. Beyrût: Dârü İhyâ et-Türâsi’l-Arabî, 1999.
Buhârî, Ebû Abdullâh Muhammed b. İsmâil. Sâhîhu’l-Buhârî. İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1979.
Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd. es-Sıhâh tâcu’l-luga ve sıhâhu’l-Arabiyye. 6 Cilt. Beyrût: Dârü’l-İlm li’l-Melâyîn, 1987.
Dozy, Reinhart Pieter Anne. Tekmiletü’l-me‘âcim el-Arabiyye. çev. Muhammed Selîm en-Na‘îmî. 11 Cilt. Bağdat: Vizâretü’s-Sekâfe ve’l-İ‘lâm, 1979.
Çiçek, Hacı. Yukarı Mezopotamya Coğrafyasında Geleneksel Medrese Metodolojisi ile Arapça Öğretimi Yapan Kurumlara Dair Bir Mülahaza (Kâhta Merkezi Örneği). Ankara: Gece Kitaplığı, İlahiyat Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler 2021, 113-162.
Çiçek, Hacı- Yolcu, Mehmet. Nehcu’l-belâga’da Hz. Ali’nin Taraftarlarına ve Muhaliflerine Karşı Tutumu -Nehcu’l-belâga Örneği-. Adıyaman: Adıyaman Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi İslami İlimler Araştırmaları Dergisi, (2021/9), 210-235.
Demir, Mehmet. Kur’ân’ın Anlaşılmasında Garîbu’l-Kur’ân’ın Yeri (Kurtubî Tefsiri Örneği). Ankara: İlahiyat Yayınları, 2021.
Ebû Dâvûd, Suleymân b. Eş‘âs. Sünen. thk. M. Muhyiddîn Abdulhamid. Riyâd: Dârü’l-Fikr, ts.
Ebü’l-Bekâ el-Kefevî, Eyyûb b. Mûsâ el-Hüseynî. el-Külliyât mu‘cemun fî’l-mustalahât ve’l-furûki’l-lügaviyye. thk. Adnân Dervîş-Muhammed el-Mısrî. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, ts.
Ebüssuûd Efendi. İrşâdü’l-ʿakli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. 9 Cilt. Beyrût: Dârü İhyâ et-Türâsi’l-Arabî, ts.
Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tehzîbü’l-lüga. 8 Cilt. Beyrût: Dârü İhyâi Türâsi’l-Arabî, 2001.
Fârâbî, Ebû İbrâhîm İshâk b. İbrâhîm. Mü’cemü dîvâni’l-edeb. 4 Cilt. Kâhire: Dârü’ş-Şa‘b, 2003.
Ferâhîdî, Ebû Abdurrahmân Halîl b. Ahmed. Kitâbü’l-ayn. 8 Cilt. Kâhire: Dârü Mektebeti’l-Hilâl, ts.
Fîrûzâbâdî, Mecduddîn Muhammed b. Yakûp. Besâiru zevi’t-temyîz fî letâʾifi’l-kitâbi’l-ʿazîz. thk. Muhammed Ali en-Neccâr. Kâhire: Lecne İhyâ Türâsi’l-İslâmî, 1996.
Fîrûzâbâdî, Mecduddîn Muhammed b. Yakûp. el-Kâmûsu’l-muhît. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2005.
Hererî, Muhammed Emîn. Hadâiku’r-ravhi ve’r-reyhân fî ravâbî ‘ulûmi’l-Kur’ân. 33 Cilt. Beyrût: Dârü Tavki’n-Necât, 2001.
İbn Acîbe, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed b. Mehdî el-Hasenî. el-Bahrü’l-medîd fî tefsîri’l-Kurʾâni’l-mecîd. thk. Ahmed Abdullah el-Kureşî Ruslan. 7 Cilt. Kâhire: Hasan Abbâs Zekî, 1998.
İbn Âdil, Ebû Hafs Sirâcuddîn Ömer b. Ali en-Nu‘mânî. el-Lübâb fî ulûmi'l-kitâb. 20 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
İbn Düreyd, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen el-Ezdî. Cemheretü’l-lüga. thk. Remzî Münîr Ba‘labekî, Beyrût: Dârü’l-İlm li’l-Melâyîn, 1987.
İbn Ebû Zemenîn, Ebû Abdullâh Muhammed b. Abdullâh b. Îsâ el-Mürrî el-Kurtubî. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-azîz. thk. Ebû Muhammed Hüseyin b. Ukkâşe-Muhammed b. Mustafa el-Kenz. Kâhire: el-Fârûku’l-Hadîse, 2002.
İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed. Mücmelü’l-lüga ve es-sâhibî fî fıkhi’l-lüga. thk. Züheyr Abdülmuhsin Sultan. 2 cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım, 1986.
İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris Zekeriyya. Mü’cemü mekâyisi’l-lüga. 6 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Fikr, 1991.
İbn Mâlik et-Tâî, Ebû Abdullâh Cemâlüddîn Muhammed b. Abdullâh. İkmâlü’l-İʿlâm bi-teslîsi’l-kelâm. thk. Sa‘d b. Hamdân el-Gâmidî. 2 Cilt. Mekke: Câmiatu Ümmi’l-Kurâ, 1984.
İbn Receb, Ebü’l-Ferec Zeynüddîn Abdurrahmân b. Ahmed b. Abdurrahmân el-Bağdâdî. Revâiü’t-tefsîr. thk. Ebû Muâz Târık b. İvadullah b. Muhammed. 2 Cilt. Riyâd: Dârü’l-Asıma, 2001.
İbn Receb, Ebü’l-Ferec Zeynüddîn Abdurrahmân b. Ahmed b. Abdurrahmân el-Bağdâdî. Mecmûü resâil. thk. Ebû Musab b. Fuâd el-Hulvânî. Kâhire: el-Fârûk el-Hadîse li’t-Tibaa ve’n-Neşr, 2003.
İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Ahmed el-Kurtubî el-Endelüsî. el-Mukaddimât. 3 Cilt. Beyrût: nşr. Muhammed Haccî – Saîd A‘râb, 1988.
İbn Sîde, Ebü’l-Hasan Ali b. İsmâîl ed-Darîr el-Mürsî. el-Muhassas. 5 Cilt. Beyrût: Dârü İhyâ et-Türâsi’l-Arabî, 1996.
İbn Sîde, Ebü’l-Hasan Ali b. İsmâîl ed-Darîr el-Mürsî. el-Muhkem ve’l-muhîtü’l-aʿzam, thk. Abdülhamid Handâvî 11 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
İbn Teymiyye, Takiyuddîn Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Abdülhalîm. el-İmân. thk. Muhammed Nâsıruddîn Elbânî. Ammân: el-Mektebü’l-İslâmî, 1996.
İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Muhammed. Zâdü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr. 4 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 2001.
İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâluddîn Abdurrahmân b. Muhammed. Saydü’l-hâtır. Dımaşk: Dârü’l-Kalem, 2004.
İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâluddîn Abdurrahmân b. Muhammed. et-Tezkiretü fî’l-va‘z. thk. Ahmed Abdülvahhâb Fetîh. Beyrût: Dârü’l-Marife, H/1406.
İbnü’l-Enbârî, Ebû Bekr Muhammed b. el-Kâsım. ez-Zâhir fî meani kelimâti’n-nâs. 2 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1992.
İsfahânî, Râgıb. el-Müfredât. thk. Safvân Adnân ed-Dâvûdî. Dımaşk: Dârü’l-Kalem, H/1412.
İsfahânî, Râgıb. Tefsîr. thk. Muhammed Abdülaziz Besyûnî. Tanta: Külliyetü’l-Adâb, 1999.
Kurtubî, Ebû Abdullâh Muhammed b. Ahmed. el-Câmiu‘li ahkâmi’l-Kur’ân. 20 Cilt. Kâhire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 2. Basım, 1964.
Kuşeyrî, Ebü’l-Fadl Bekr b. Muhammed b. el-Alâ'. Ahkâmü’l-Kurʾân. thk. Selmân es-Samedî. Dubai: Câizetü Dübai ed-Düveliyye li'l-Kur'âni'l-Kerîm, 2016.
Ma‘mer b. Müsennâ, Ebû Ubeyde et-Teymî el-Basrî. Mecâzü’l-Kur’ân. thk. Muhammed Fuâd Sezgin. Kâhire: Mektebetü’l-Hancî, ts.
Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Tefsîrü’l-Mâturîdî/Te’vîlâtu ehli’s-sünne. thk. Mecdî Bâslûm. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
Mazharî, Muhammed Senâullah Pânîpetî. et-Tefsîru’l-Mazharî. thk. Gulâm Nebî Tûnusî. Pakistan: Mektebetü’r-Rüşdiyye, 1412.
Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdürraûf b. Tâcil‘ârifîn b. Nûreddîn Alî. et-Tevkîf ʿalâ mühimmâti’t-teʿârîf. Kâhire: Alemü’l-Kütüb, 1990.
Müslim, Ebu’l-Hüseyin Muhammed b. Haccâc. Sahîhu Müslim. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Beyrût: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
Neşvân el-Himyerî, Ebû Saîd b. Sa‘d b. Ubeydullâh. Şemsu’l-ʿülûm ve devâʾü kelâmi’l-Arab mine’l-külûm. 11 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Fikr el-Muâsır, 1999.
Nevevî, Ebû Abdülmu‘tî Muhammed b. Ömer b. Arabî b. Alî en-Nevevî el-Câvî el-Bentenî. Merâhu Lebîd li-keşfi maʿne’l-Kurʾâni’l-mecîd. thk. Muhammed Emin ed-Dannâvî. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
Ömer, Ahmed Muhtâr Abdülhamîd. Mü‘cemü’l-lügati’l-Arabiyye el-muâsıra. 4 Cilt. Kâhire: Alemü’l-Kütüb, 2008.
Râzî, Fahruddîn. Mefâtîhü’l-gayb. 32 Cilt. Beyrût: Dârü İhyâ et-Türâsi’l-Arabî, 2. Basım, 1999.
Se‘âlibî, Ebû Zeyd Abdurrahmân b. Muhammed b. Mahlûf. el-Cevâhirü’l-hisân fî tefsîri’l-Kurʾân. 5 Cilt. Beyrût: Dârü İhyâ et-Türâsi’l-Arabî, 1997.
Sıddîk Hasan Hân, Ebü’t-Tayyib Muhammed el-Kannevcî. Fethü’l-beyân fî mekâsidi’l-Kur’ân. 15 Cilt. Beyrût: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1992.
Suyûtî, Abdurrrahmân b. Ebûbekir Celâluddîn. ed-Dürrü’l-mensûr fi’t-tefsîr bi’l-me’sûr. 8 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Fikr, ts.
Süyûtî, Abdurrrahmân b. Ebûbekir Celâlüddîn. Mü‘cemü mekâlid el-ülûm fî’l-hüdûd ve’r-rüsûm. Kâhire: Mektebetü’l-Âdâb, 2004.
Şa‘râvî, Muhammed Mütevellî. Mu‘cizetü’l-Kur’ân. Kâhire: el-Muhtârü’l-İslâmî, 1978.
Şevkânî, Muhammed b. Ali. Fethu’l-kadîr. Dımaşk: Dârü İbn Kesîr, 1993.
Şerîf er-Radî, Ebü’l-Hasan Muhammed b. Hüseyn b. Mûsâ. Nehcü’l-belâga. thk. Muhammed Abduh. Beyrût: Dârü’l-Marife, 1992.
Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Hatîb. es-Sirâcü’l-münîr fi’l-iʿâne ʿalâ maʿrifeti baʿżı meʿânî kelâmi rabbine’l-hakîmi’l-habîr. 12 Cilt. Kâhire: Matbaatü Bûlâk, H/1285.
Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmulî. Câmiʿü’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 24 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
Tirmîzî, Ebû İsâ Muhammed. Sünenü’t-Tirmîzî. Beyrût: Dârü’l-Fikr, 1980.
Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed en-Nîsâbûrî. el-Vasîṭ fî tefsîri’l-Kurʾâni’l-mecîd. thk. Komisyon. 4 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
Yahyâ b. Sellâm, Ebû Zekeriyyâ b. Ebî Sa‘lebe et-Teymî. Tefsîrü Yahyâ b. Sellâm. 2 Cilt. Beyrût: Hind Şelebî, 2004.
Yahya el-Âmiri, Yahyâ b. Ebû Bekr b. Muhammed. Behcetül mehâfil ve bugyetü’l-emâsil fî telhisi’l-mucizât ve’s-siyer ve’ş-şemâil. 2 Cilt. Beyrût: Dârü Sâdır, ts.
Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kuran Dili. İstanbul: Eser Neşriyat, 1979.
Yunus el-Hatîb, Abdülkerim. et-Tefsiru’l-Kur’ânî li’l-Kur’ân. Kâhire: Dârü’l-Fikr el-Arabî, 1970.
Zebîdî, Muhammed Murtazâ. Tâcü’l-arûs min cevâhiri’l-kâmûs. thk. Heyet. 40 Cilt. Kâhire: Dârü’l-Hidâye, ts.
Zemahşerî, Cârullâh Ebü’l-Kâsım Mahmûd. el-Keşşâf ‘an hakâiki gavâmidi’t-tenzîl ve üyûni’l ekâvil fî vücûhi’t-te’vîl. Beyrût: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1987.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 Premium e-Journal of Social Science (PEJOSS)
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
